منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 289

چشم ِ غربال-سوراخ های غربال

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

رو شور-سفیداب

آدم-نوکر

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

 

چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی
بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن

دل دادن و قلوه گرفتن-غرق گفت و گو و راز و نیاز بودن

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن
دک و دنده-بالا تنه
تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن
دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن

حرام و حرس-ریخت و پاش

جا خوش کردن-در جایی که معمولن نباید ماندن اقامت کردن

 

جوشی شدن-عصبانی شدن

تفنگ ته پر ت-فنگی که با فشنگ شلیک می کند

خوش مشرب-خوش معاشرت-اهل گفت و گو

 

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن
خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه
ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف
 

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)
تیار کردن-آماده کردن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

خرس گنده-برای تحقیر به کسانی که اداهای خارج از سن خود در می آورند گفته می شود

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

 

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار
زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه
تنوره-دودکش-آتشخانه ی سماور و مانند آن

چشم انداز-منظره

زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی

دهنه سرخود-بی بند و بار

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد
ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین
تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

چُل کلید-جام درویشان

چوچوله باز-زنباره-دوست دار زنان بدکاره

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن

پشه کوره-پشه ی ریز

باجی-خواهر-زن ناشناس

خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده
پیش کردن گربه-راندن گربه

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

پرت افتادن-دور و تنها افتادن

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

خنگ-نادان-ابله-کودن

زاییدن گاو کسی-به دردسر بزرگی گرفتار آمدن

 

 
حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند

چهار طاقی-فضای سقف دار و بدون در

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

بالینی-کلینیکی

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن
پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن
ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

چشم خوردن-نظر خوردن

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

خوش غیرت-در زبان لوطیان گاه نشانه ی اعجاب و گاه دشنامی است به جای بی غیرت

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

دستِ راست-سمت راست

بنا کردن-شروع کردن

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

 

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

 
باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی
درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

خالی خالی-بدون چیز دیگری

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن
بی غم-بی خیال-لاقید-بی درد
توالت کردن-آرایش کردن

توله سگ-در حالت تحقیر: بچه
بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

زیر چاقی-مهارت
ته و توی چیزی را در آوردن-درباره ی چیزی تحقیق کردن

 

دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی
حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن
خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن
آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)
جز و ولز-نگا. جز و وز
دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن

 

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

از خنده روده بر شدن(از شدت خنده بی‌حال شدن)

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

آب از گلو پایین نرفتن(غصه و ناراحتی شدید داشتن)

پنبه توی گوش کردن-غفلت داشتن-هوشیار نبودن
دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ
چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن
دست پاچه-شتاب زده-مضطرب
زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

زیر جلی-پنهانی-آهسته

بند و بست-ساخت و پاخت-توطئه

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است
داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن

چشم بندی-شعبده بازی-تر دستی

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم
دو رگه-از دو نژاد محتلف
دایی-برادر مادر-لقبی برای ابراز صمیمیت

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

آب از آب تکان نخوردن(رخ ندادن جنجال و هیاهو، آرام ماندن اوضاع)

پازلفی-سر خط-بخشی از موی سر که از شقیقه ها به پایین صورت می روید

جُربزه-قدرت-توانایی

از خرس مویی کندن-از مردم خسیس چیزی درآوردن-هرچند ناچیز باشد

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

تلَکه-پول یا چیزی که با فریب و چاپلوسی از کسی بگیرند

چوروک خوردن-چین برداشتن

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

زیر لبی-زیر زبانی
چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

بند آمدن-متوقف شدن

دلچسب-دلپذیر-مقبول

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

 

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

 

خدا گرفتن-به عذاب خدا گرفتار شدن-بدبخت شدن
دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت
اهل دود-سیگاری

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

 
آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی

چپه-کجی به یک سمت

چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

د ِ-حرفی برای بیان مداومت

خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد

 

پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن

پابوسی-زیارت

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

حرز جواد کسی بودن-پیوسته با کسی بودن

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن

روز بد نبینی-امیدوارم به سرت نیاید

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن
دل پیچه-دل درد-فشار آمدن به معده و روده بر اثر بیماری های گوارشی

رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن

ترک بیلمز-آدم نادان

حاجی ارزانی-گران فروش

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ
دور از جناب ب-لانسبت

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار
چاق بودن دماغ کسی-سالم و سرحال بودن

بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه

با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر

بنگی-معتاد به حشیش

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

 

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

زنبور زدن-نیش زدن زنبور
جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

 

 
چغل خوری-سخن چینی

از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید
پاتال-سالخورده-پیر

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

 

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

 
درگاهی-آستانه
از گلیم خود پا را درازتر کردن(از حد (توانایی) خود تجاوز کردن)
بازرس-مامور بررسی و کنترل
خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن
خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان
با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

 
بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن

روی چوب کردن کسی-کسی را برای کاری تحریک کردن

دهن تر کردن-اندکی نوشیدن-لو دادن

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

پیه سوز- پی سوز

از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)
پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد

تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن
حسرت به دل ماندن-به آرزوی خود نرسیدن
توپ مروارید-توپ بزرگ در ارگ تهران که در گذشته زنان در روز چهارشنبه سوری از زیر آن می گذشتند تا بخت شان گشوده شود

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

چک و چانه زدن-چانه زدن-وراجی کردن-مذاکره ی فراوان کردن

بغل گرفتن-در آغوش گرفتن

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

 

چاشت-صبحانه-ناشتایی

پشمالو-دارای موهای بسیار

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

شماره ی نوشته : ٢- ۹ / ۷

چیز فهم-عاقل و فهمیده

 

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

بوگندو-آدم کثیف و بد بو
اخلاق سگی-تندخویی بیش از اندازه-ناسازگاری با همه
 

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

 

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

 

 

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

به پول رساندن-فروختن

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)
اله و بله-چنین و چنان

پینه کردن- پینه بستن

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

انداختنی-جنس نامرغوب

پشت کسی را داشتن-هوای کسی را داشتن-از کسی حمایت کردن

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

 

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن
 

 

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

چین چین-پر از چین

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن
خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

اما توی کار آوردن-شک و تردید درست کردن-اشکال‌تراشی کردن

دود گرفتن-پُک زدن

 

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور
جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

حیوونکی-نگا حیوانکی

از شیر مادر حلال‌تر-چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست
حیدری و نعمتی-گروه های دشمن هم

چوچوله باز-زنباره-دوست دار زنان بدکاره

جواب گو-مسئول-آن چه یا آن که با امری مقابله می کند
پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

روغن داغ-روغن گداخته

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

آدم کردن کسی(کسی را تربیت کردن، سواد آموختن)

 

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

پشت سر کسی حرف زدن-در غیاب کسی از او بد گفتن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن

آیه‌ی یاس(آن که بدبینی را به کمال می‌رساند)

پکر شدن-کسل و عصبانی شدن

دور-بار-دفعه-نوبت

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

 

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع
آش دهن سوزی نبودن-زیاد جالب نبودن-اهمیت زیادی نداشتن

روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

خروس خوان-هنگام سحر

این تن را کفن کردی(این تن بمیرد)

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

 

ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن
آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

زن مرده-مردی که زنش درگذشته است
اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

چپکی-از طرف چپ-خشم آلود

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح
آتشِ بسته-طلا

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

راهی کردن-روانه کردن-فرستادن

 

تخت و تبار-خوب و رو به راه

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

جاکش-پا انداز-دلال محبت

 

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

 

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

خرج اتینا کردن-پولی به مصارف بی هوده رساندن

پینه زدن-وصله کردن
دله بازی-رفتار آدم دله

دلسرد کردن-ناامید کردن

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

پینه زده-وصله کرده

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن
دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن
حاجی ارزانی-گران فروش
دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه