کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 28

 

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

دَرَ ک رفتن-برای مردن کسی می گویند که از او تنفر دارند

 

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

آشی بودن زندگی-نامساعد بودن حال و احوال

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن
خدمت رسیدن-به حضور رسیدن

آفتابه گرفتن(آفتابه برداشتن)

 

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

خرده فرمایش داشتن-دستورهای بی جا دادن

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن
خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

جیغ-فریاد-صدای نازک و بلند

چیلک دان-چینه دان

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن
پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

ادرار بزرگ-مدفوع

از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک

تپل-چاق-گوشت آلود

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)
دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

 

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

 

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

بنده منزل-خانه ی من

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

 

پِق-صدای خنده ی ناگهانی
چسی درکن-آدم پر مدعا
آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)
جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

جوش خوردن زخم-به هم آمدن سر زخم و پوست نو آوردن

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

به هر حال-در هر حال-در هر صورت
 

زیرش زدن-زیر چیزی زدن
از زیر سنگ در آوردن-چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن

به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

حلیله و ملیله-چیز موهوم-داروی بی خاصیت-روغن میخ طویله

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

از خر شیطان پایین آمدن-از لجاجت دست برداشتن-از تصمیم نادرستی منصرف شدن

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود
اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

خر آوردن و باقالی بار کردن-برای جتجال و دعوایی آماده شدن

خوش بنیه-سالم و قوی

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

خوش منظره-خوش نما-زیبا
بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

 

خانه یکی-صمیمی و یکدل

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش
ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن
حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

چاک کردن-نگا. چاک دادن
آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

چغاله بادام-بادام نارس

به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

 

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن

پوست پیازی-نازک و بی دوام

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

ز ِله-ستوه-عجز

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

داشتن-مشغول بودن

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

 

پرچانه-پرگو-روده دراز-وراج

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

بند-ریسمان-طناب-رشته

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

روی چوب کردن کسی-کسی را برای کاری تحریک کردن

زود باش !-شتاب کن! عجله کن!

خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

پشه را در هوا نعل زدن-در تیراندازی بسیار ورزیده بودن-بسیار زرنگ و فرصت طلب بودن

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

 

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)
اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

چار نعل رفتن-تند رفتن-به تاخت رفتن

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

جرینگ-صدای سکه های پول

 

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

اسم‌ورسم-نام و مقام-شهرت و اعتبار

چراغانی کردن-جشن گرفتن

پیش کردن گربه-راندن گربه

پاگون-سردوشی

جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن
 

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

زود رنج-نازک دل-حساس

دلداری دادن-تسلی دادن

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

به آخر خط رسیدن-به پایان کار

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

چاک کردن-نگا. چاک دادن

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده
پشت سر کسی حرف زدن-در غیاب کسی از او بد گفتن

چقال-مهمل بقال

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

تر دست-ماهر-شعبده باز

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

دهن تر کردن-اندکی نوشیدن-لو دادن
رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

جای پا-اثر-نشانه-رد

خدا و خرما را با هم خواستن-از دو محل سود بردن-دو سره بار کردن

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

آی زرشک(آی زکی)

اخم و تخم(ترش‌رویی، کج‌خلقی)

 

خر کردن کسی-کسی را با چاپلوسی فریفتن

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

رده-حرف زشت یا نامربوط

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن
پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

آستین از چشم برداشتن-آشکارا گریستن

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

 

خانه به دوش-بی خانمان-آواره
 

زهره دان-کیسه ی صفرا

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

آب و خاک-میهن-دیار

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

 

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

 

پایین آمدن از خر شیطان- از خر شیطان پایین آمدن

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده
آماده‌باش-حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

حال و بار-وضع زندگی

اجباری(خدمت سربازی)

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور
خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)
خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

 

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

پینه کردن- پینه بستن

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

تو دو کشیدن-کسی را وارد کاری کردن

زیر سری-بالش-متکا

جز زدن-ناله و زاری کردن
 

ریشه داشتن-سابقه ی خوب داشتن-محکم بودن

چینی بند-چینی بند زن

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده
زبیل-آشغال-زباله

تو بمیری-سوگندی در مقام تهدید

 

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

بی قواره-بد شکل

جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

 
خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن
دَرَ ک رفتن-برای مردن کسی می گویند که از او تنفر دارند

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند
پا در رکاب-حاضر و آماده

 

پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو
آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن

خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا
دیم کاری-کشاورزی دیم

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

خال خالی-خالدار-دارای خال های بسیار
اُتُل(شکم، اتوموبیل)

دیگ به سر-لو لو

تیز بزی-فورن-بی درنگ

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

چته ؟-تو را چه می شود ؟
با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است
 

بلا گردان کسی شدن-به جان خریدن بلای کسی

رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

بدن نما-جامه ای که بدن از پشت آن دیده شود-آیینه ای که تمام بدن را نشان دهد

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن

اصلاح-تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان
خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده
تپلی-گرد و چاق

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

چلچل-خال خالی-ابلق

دایی قزی-دختر دایی

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

رضایت دادن-در گذشتن از شکایت و دنبال کردن قضیه-قبول کردن
چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند
آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

تف توی یخه ی خود انداختن-خود را بد نام کردن

خروجی-جای بیرون رفتن-مالیاتی که هنگام خارج شدن از کشور به دولت می پردازند
از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن

چروک-چین و شکن

 

باب-مرسوم-معمول
به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)
درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

چشم و همچشمی-رقابت

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

دل کسی آمدن-دل آمدن
حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن
تند و تیز- تند تیز

درگذشت-مرگ

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

تخم جن-حرام زاده

 

چار سر-حرف مفت-متلک

زن بردن-همسر گرفتن مرد

خرده کاری-کار جزیی

 

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

حسن دله-آدم ولگرد و بیکاره

اُزبَک(بی‌ریخت، ژولیده، ازخودراضی)

 

پیش بها-بیعانه

 

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

اخم و تخم-ترش‌رویی-کج‌خلقی

 

تشریف داشتن-حضور داشتن

چشم روشن شدن-شاد و خرسند شدن

حمله گرفتن-غش کردن

خایه-بیضه-جرات