لیست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه و بازار فارسی قسمت یازدهم

خون به پا کردن-دعوا و آشوب راه انداختن-سر و صدا و جنجال کردن

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد
دل دار-دلیر-شجاع-معشوق
درمانگاه-جای درمان بیمار

چُل کلید-جام درویشان

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

چیز خور-مسموم شده

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

 

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

پس کشیدن-به عقب کشیدن

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

جُستن-چیز گمشده را یافتن

 
با اشتها-متمایل به غذا

دبه خایه-مبتلا به فتق بیضه

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

دستشویی-توالت-مستراح

خاک انداز-وسیله ای برای گردآوردن و حمل آشغال و زباله

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن
پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

 

ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

دست گرفتن برای کسی-خطای کسی را مرتب به رخ او کشیدن

از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)

زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

بنده منزل-خانه ی من

چشم زهره گرفتن-ترسانیدن

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن
خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته
بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

بیخ خِر-بیخ گلو
پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات
پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی

ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

خبر داغ-خبر بسیار مهم

زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

بابت-مورد-زمینه-موضوع

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

دوندگی-سعی و کوشش

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

چاشت-صبحانه-ناشتایی

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

زیپو کسی را زدن-از کار برکنار کردن-معزول کردن
چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

چوچول باز-دغل-بی حیا

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن

پول چای دادن-انعام دادن

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

به حق پیوستن-مردن

به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

اردک رفتن، غاز آمدن-دست از پا درازتر برگشتن

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

چس نفس-پر حرف-کسی که حرف های بی سر و ته و ملال آور می زند

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

چرک کردن-عفونت کردن زخم
حیوونی-نگا. حیوانکی

 

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

تا گلو زیر بار قرض بودن-قرض بسیار داشتن

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

اروای ننه‌ات(ارواح بابات)

آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)
بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

دست کسی افتادن-گیر کسی افتادن

چرک کردن-عفونت کردن زخم

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد
خود را بستن-پول دار شدن

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

 
بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد

 
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)
در دهان را چفت کردن-خاموش شدن-رازداری کردن

 

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

چِککی-فوری-به سرعت

 

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

حالی کردن-فهماندن

خانه خراب-بدبخت شده-بی چیز شده-زیان دیده

 

خاطره-یادگار

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

خط کش-وسیله ای برای زسم خط

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)
پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن
 

ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن
اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

 

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

جِر انداختن کسی را-اوقات کسی را تلخ کردن-خشمگین کردن کسی

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

جوجه خروس-جوان تازه به دوران رسیده

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ
چُرت-خواب کوتاه
خدا داده به فلانی-بختش یار بوده
دَدَر-بیرون-کوچه

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن
دست و رو شسته-بی شرم-وقیح

چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد
زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده
چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

آبِ سیاه-نیمه کوری

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

 

تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

 

به کوچه ی علی چپ زدن خود-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

جک و جانور-جانوران موذی مانند عقرب و رطیل و کرم و مانند آن ها

 

 
جامهر-کیسه ای که مهر نماز را در آن می گذارند.

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

 

دیگ به سر-لو لو
دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

زدن به تور-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن
روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم
 

تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن
توی دل قند آب کردن-لذت بسیار بردن-شادی زیاد حس کردن

از ته دل-از سر صدق و صفا

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

 

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

چهار چنگول ماندن-نگا. چهار چنگول شدن

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

دریافت-گرفتن-ادراک

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

برآورد-تخمین

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

حساب و کتاب-نگا. حساب کتاب

 

دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

جور کسی را کشیدن-کاری را به جای کسی برای او کردن

 

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

خاله وارَس-آدم فضول

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

در آوردن از خود-دروغ پردازی کردن

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی
خلاص-تمام شد-مُرد
پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی

چرخ زدن-گردش کردن-به عنوان تفریح یا تماشا حرکت کردن

چوروک-چین و شکن
به تور انداختن-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

آتش بی‌باد(ظلم، می)

دَم کسی را دیدن-رشوه دادن-آجیل دادن

خنکای صبح-سحرگاه

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت
خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

 
تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

دست و پا-توانایی-عُرضه

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن
 

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن
الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد
بالا آوردن-استفراغ کردن
پلکیدن-در جایی رفت و آمد کردن-آهسته و آرام رفتن-ول گشتن

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله

دهنه ی کسی را کشیدن-جلو حرف زدن کسی را گرفتن
دلمه-لخته-منعقد-سفت شده
به چشم-اطاعت می شود
بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

چماق دار-زور گو-کسی که با زور مقصود خود را به دیگری تحمیل کند

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار
با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

زبان درآوردن-آغاز سخن گفتن کودک
پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

 
رخصت خواستن-اجازه خواستن

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

چل مرد-مرد کوتاه قد

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

پشمالو-دارای موهای بسیار
جواب گو-مسئول-آن چه یا آن که با امری مقابله می کند

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

دُم سیخ کردن-دُم سیخ شدن

 

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

پرداختی-مبلغ داده شده

از زمین سبز شدن-ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن-به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ

رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن
ترش کردن-عصبانی شدن

توالت-مستراح-دستشویی-آرایش-بزک

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)
دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

پشمالو-دارای موهای بسیار
از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

 
آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

دکمه را انداختن-دکمه ی لباس را بستن

دک و پوز-دهان و لب و دندان

 

خرده خر-کسی که آذوقه ی خانه را روز به روز می خرد نه یکجا

بروز دادن-فاش کردن-آشکار ساختن-لو دادن

دستبرد زدن-دزدیدن-غارت کردن
برادر زاده-فرزند برادر
انسان بودن-شریف و درست بودن

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

بی شیله پیله-بدون حقه بازی-صاف و ساده
برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

دست بده داشتن-بخشنده بودن
خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

بی رگ-بی غیرت-بی حس

جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن
پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

استخوان‌بندی(درست کردن انگاره و طرح)

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

 

پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

ارزانی(بخشیدن، دادن)

راستکی-واقعی

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

 

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

آتشی(تندخو، زودخشم)
آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین
خشت مال-دروغ گو-لاف زن
خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

زدن به تور-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)
چهره کردن-نگا. چهره شدن