شبکه های اجتماعی و به خصوص اینستاگرام ظرف چند سال گذشته، موجی از پدیده های عجیب و غریب رو که قبل از این در دنیای سایبر، مسبوق به سابقه نبود رو در جهان به وجود آورده و این پدیده ها، در بعضی از کشورا بیشتر از نقاط دیگه دنیا دیده میشه. هتاکیای اینستاگرامی، یکی از مقولات نوظهور در سبک زندگی دیجیتالی هست که دربارش صحبت می کنیم.
ظرف یه دهه گذشته که دوران بالاترین درجه گیری شبکه های اجتماعی در دنیای دات کاما بوده، تماشاگر برور تحولات عجیب در ارتقای رد و بدل کردن اطلاعات و پیشرفت ارتباطات میان میلیاردا شهروند کره زمین در دهکده جهانی هستیم.
شبکه های اجتماعی از نوع عمومی(فیس بوک-اینستاگرام) یا تخصصی (لیندکین و گود ریدز)، عکسی (فلیکر) یا ویدئویی (یوتیوب)، همه و همه ظرفیتی ممتاز واسه نزدیک تر شدن کاربران اینترنت به همدیگه و باخبر شدن از روال حاکم بر سبک زندگی انا در فضای مجازیه.
از راه شبکه های اجتماعی در ۲ دهه گذشته بوده که تونستیم بفهمیم که فلان دوست و آشنای ما، الان کجاس و چی میخوره و چی پوشیده س و این آدمایی که در عکس میبینیم کی هستن و کجا بودن و چه خصوصیات و تحصیلات و هویتی دارن! از راه شبکه های اجتماعی بود که تونستیم هم کلاسیای ۳۰ سال پیش خود رو در مدرسه و دانشگاه و شرکت و باشگاه و جاهای دیگه در سراسر دنیا پیدا کنیم و با انا تعامل الکترونیکی بکنیم.
از راه شبکه های اجتماعی بود که خیلیا تونستن، کسب و کا رانلاین راه انداخته و پولای سر شار به جیب بزنن و البته حالا هم دارن میزنن! حالا گروه های فعال کاربران در پیام رسانا هم به گروه شبکه های اجتماعی فعال تبدیل شده و گروه های بعضی از این شبکه ها مانند تلگرام، بعضی وقتا میلیونا کاربر رو در خود جای داده. به هر حال، شبکه های اجتماعی از هر نوعش، اینستاگرامی یا تلگرامی، بستر فرصت آفرین واسه ارتقای علم و رد و بدل کردن اطلاعات هست و در ان، ان چه خیلی مهمه، رعایت حریم خصوصی،ادبیات گفتاری فاخر و رعایت احترام بقیه و توجه به شرایط به کار گیری خدمات پرتال هست.
بدیش اینه در سالای گذشته مشاهده کردیم که شبکه های اجتماعی و فعالیت در ان، به افیونی واسه بخشی از جامعه تبدیل شده و هر روز، از این شبکه صدایی بلند می شه و می بینیم که یه سری از آدما که میشه به انا نا کاربر هم گفته کرد! (مشابه تماشاگر نماهای استادیومی!)، رقابت بر انگیز هستن و دامنه ان رقابت بر انگیزی اونا، تا صفحات سلبریتیا و رسانه های خارجی در سراسر جهان هم میره.
ما در سالای گذشته، تماشاگر رفتارای عجیب از بعضی کاربران (بخونین کاربر نماای هتاک!) در فضای جامعه اطلاعاتی کشور و جهان هستیم که با اقدامات دور از عرف و شون فرهنگ فاخر ایرونی، دست به اقدامات عجیب و غریب میزنن. گذشته از گزارشای هفتگی پلیس سایبر ایران که خبر از افرایش اندازه جرایم اینترنتی و کلاهبرداریای سایبری در کشور به وسیله افراد زیر ۳۰ سال میده، اما کاربر نماا، دامنه فعالیت خود رو به اون طرف مرزا هم کشانده ان.
چند سال پیش بود که گل لیونل مسی ، اسطوره فوتبال آرژانتین و بارسلونا به تیم ملی ایران در رقابتای جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل، موجی از هتاکیا و انتقادات کاربر نماای ایرونی رو به صفحه اینستاگرام ایشون کشوند و موجب عکس العمل این اسطوره فوتبال شد! مسی در طول ۱۰ سال گذشته، چه در تیم ملی و چه در تیمای باشگاهی، صدها گل به تیمای ملی و باشگاهی ده ها کشور دنیا زده و شاید تا کنون جز از فوتبال دوستان! ایرونی، از کاربران دیگری موجی از هتاکیای دیجیتالی رو دریافت نکرده بود.
هتاکی اینستاگرامی فقط به لیونل مسی ختم نمی شه.
واسه کاربر نماها مهم نیس که منافع ملی ایران در فوتبال مهمه، یا اهمیت زبون فارسی در سرزمین دیجیتال! اونا به هیچ منفعتی توجه نمی کنن و تنها راه بیان خواسته ها و نظرات خودرا در هتاکی دیجیتالی می دونن و بس!
(هتاکی کاربر نماای فارسی زبون به صفحه اینستاگرامی ۵۰ میلیون فالووری لیونل مسی هم اونقدر ادامه داره)
تکل خطرناک یکی از بازیکنان فرانسه روی کریس رونالدو، اسطوره فوتبال پرتغال دلیل شد تا اون دیدار رویایی فینال رو از دست بده هر چند که پرتغال در آخر قرمان یورو ۲۰۱۶ شد و حیرت زدگی سال لقب گرفت. اما همین تکل کافی بود که سیل انتقادات و هتاکیا به دیمیتری پایت در اینستاگرامش به وسیله کاربر نماهای ایرونی وارد شه و تعجب خیلیا رو دوباره برانگیزد. این انتقادا، ساعتی پس از وقوع، درخشش جهانی پیدا کرد.
(گزارش INDIAN EXPRESS ساعاتی پس از منتشر کردن هزاران پیام بیریخت به وسیله کاربر نماهای ایرونی روی اینستاگرام پیات، بازیکن تیم ملی فوتبال فرانسه)
اینستاگرام پایت با ۱ میلیون دنبال کننده در نشانی www.instagram.com/payetdimitri27 قرار داره.
ایشون تازگیا به خاطر دریافت ۱ میلیون دنبال کننده از مخاطبانش تشکر کرده بود که دوباره با حملات گسترده و پیامای توهین آمیز تعدادی از کاربران ایرونی مواجه شد.
(تصویر جدید ترین پست پایت که با توهینای تعدادی از کاربران ایرونی مواجه شد)
حجم حملات اینستاگرامی بعضی از کاربران به اینستاگرام ایشون به حدی بود که مجریان ورزشی صدا و سیما بارها در طول پخش مستقیم رقابت فینال از کاربران خواستین از موندگاری این روند روی اینستاگرام این فرد دوری کنن و این تقریبا واسه اولین بار بود که رسانه ملی در این سطح و در وقتی که ده ها میلیون ایرونی مشغول تماشای پخش زنده مهم ترین رقابت ورزشی فوتبال در سال بودن رو از یه ضد رفتار دیجیتالی منع می کردن.
پس از این اتفاق‌ها، حساب اینستاگرام نشریه آس هم خبر شاهکار ایرونی‌ها در فضای مجازی رو کار کرد.
در کمال تعجب، بازم دار و دسته ایرونی‌نما به اون صفحه هم رفته و با بیان خوشحالی از اینکه کارشون دیده شده و حتی خبرش هم تو یه رسانه خارجی کار شده، کامنت‌های زیادی گذاشتن.
(جدید ترین پست صفحه رسمی دونالد ترامپ، نامزد جمهوری خواه ها در انتخابات ریاست جمهوری امریکا که با هتاکی تعدادی از کاربر نماای فارسی زبون مواجه شد)
در بعضی از کامنت‌ها دیده می‌شد که بعضی‌ها می‌گفتن باید به بقیه هم خبر داد تا به این صفحه بیان و فقط کامنت بذارن. کامنت هایی که تعدادشون به بیشتر از ۳۵۰ هزار واسه یه «پُست» اینستاگرام می‌رسد. لابلای این کامنت‌ها حتی در مورد اینکه چند ساعت بعد قراره به کدوم صفحه حمله شه هم صحبت میشه. حتی صفحه «دونالد ترامپ»، کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا هم یکی از صفحه‌هاییه که بعضی‌ها در مورد حمله به اون صحبت کردن.
ظرف چند روز گذشته، خوشمزه گی هتاکای دیجیتالی که گروه اقلیتی در میان کاربران جامعه اطلاعاتی ایران در فضای وب هستن، به بالاترین درجه رسید. وقتی که دست از صفحه اینستاگرام بازیکن فرانسوی کشیدن و صفحه اینستاگرامی اوباما رو با سیلی از نقدا و پیامای به زبون فارسی مواجه کردن! حمله کاربران ایرونی به اینستاگرام رییس جمهور امریکا در چند وقت پیش، حتی درخشش خبری در رسانه های این کشور هم به همراه داشت.
(تصویر تعدادی از پیامای کاربر نماهای ایرونی در صفحه اینستاگرام اوباما)
در صفحه اینستاگرام منتسب به اوباما در زیر آخرین پست اون که هیچ ربطی به بحث هسته‌ای نداره کامنت‌هایی با مضامین جور واجور گذاشته شده.
گروهی با طنز و شوخی به بیان لطیفه‌های سیاسی پرداخته‌ان و عده‌ای دیگه بر حفظ تعهد و تعهد به اون اصرار دارن؛ یه گروه دیگه هم شادباش گفتن. اما در آخر عده‌ای دیگه که معمولاً ایرانیان بیرون مرز کشور هستن، پیام‌های نه خیلی خیلی با احترام واسه ایشون گذاشته‌ان که تلاش بر تحریک بقیه کاربران دارن. این عمل از طرف مخاطبان این صفحه مورد اعتراض قرار گرفته.
این صفحه که در نشانی https://www.instagram.com/barackobama قرار داره، بیشتر از ۸ میلیون مخاطب داره.
ده ها تصویر از ۲۱۰ پستی که در صفحه اینستاگرامی اوباما منتشر شده با پیامای طنز و شوخیای دور از ادب بعضی از کاربران ایرونی مواجه شده که اینجور روشی به وسیله کاربران دیگه کشورا در این سطح، دیده نمی شه.
این که در بین ۴۹ هزار پیام منتشر شده واسه تصویر فوق که تازگیا به اشتراک گذاشته شده، صدها پیام فارسی بیریخت و دور از شون کاربران ایرونی نوشته می شه جای تاسف و تامل داره.
تازگیا هم صفحه اینستاگرامی میشل اوباما، همسر رییس جمهور آمریکا مورد حمله بعضی از کاربران ایرونی قرار گرفته و مطالب زشتی رو به زبون فارسی در صفحه ایشون به اشتراک گذاشته ان که جاب تعجب داره.
(تصویر پیامای بعضی کاربر نماای ایرونی روی صفحه اینستاگرامی میشل اوباما)
موضوع فقط به اوباما و همسرش ختم نمی شه.
شیرین کاریای کاربر نماا، به صفحه دختر اوباما هم کشیده شده.
مالیا اوباما که در صفحه اینستاگرامش با هتاکی و بی مزه گی بعضی کاربران ایرونی رو به رو شده بود و بعضی وقتا از راه دایرکت اینستاگرام هم پیامایی رو دریافت کرده بود، به این مطالب عکس العمل نشون داد. صفحه ایشون که در نشانی https://www.instagram.com/obama.malia قرار داره، قبل از حملات بعضی از کاربران ایرونی. ۱۴ هزار مخاطب داشت و عمومی بود.
(تصویر صفحه دختر اوباما با ۱۴ هزار دنبال کننده و ۱۴۰ پستی که منتشر کرده بود)
اما پس از حملات کاربران ایرونی، شمار مخاطبان به ۲۱ هزار نفر زیاد شد و صفحه اول خصوصی شد و صفحه کلیه پستایی که ایشون منتشر کرده بود به واسطه اهانتای زیاد، حذف شد.
(صفحه دختر اوباما که پس از حملات بعضی کاربران ایرونی، private و کل مطالبش ورداشته شد)
دختر اوباما به این حملات عجیب عکس العمل نشون داد. اون پیامای خصوصی که بعضی کاربران ایرونی براش ارسال کرده بودن رو روی صفحه اش به نمایش گذاشت تا نشون بده که تعداد خیلی از ایرانیان خواهان رفتار محترم آمیز و با مهربونی هستن.
(تصویر پیامای معذرت خواهی فرستاده شده به دایرکت دختر اوباما در اینستاگرام)
مالیا ابوما به دنبال دریافت مسیجای معذرت خواهی تعدادی از کاربران ایرونی که به زبون انگلیسی از ایشون خواستن، این اقدام گروه کمی از هتاکان ایرونی رو از یاد ببره، نوشت: شما می تونین فردی رو هیچ وقت نبخشید. خیلی از مردم در این جهان فقیرند چون تنها چیزی که دارن پوله. من فهمیدم که ایرانیان افراد بسیار خوبی هستن چون اونا ازم عذر خواهی کردن و من قبول کردم”.
جامعه شناسی خودمونی هتاکی دیجیتالی
واقعا به چه دلیل باید ظرف چند سال گذشته، تماشاگر پدیده عجیب و غریب هتاکیای دیجیتالی تعدادی از کاربران ایرونی روی صفحات چهره های معروف سیاسی و ورزشی دنیا باشیم؟ به چه دلیل وقتی تعدادی می خوان به یه بازیگر سینما و تلویزیون درباره بحث ای اعتراض کنن، اعتراض و نقد خود رو با هتاکی اونم از نوع اینستاگرامی و فیس بوکی ارائه می کنن. خیلی از هنرپیشهای سینما و تلویزیون در سالای گذشته، مورد لطف بعضی از کاربر نماهای ایرونی در فضای مجازی قرار گرفته و بعضی هم عطای حضو ردر این شبکه ها رو به لقایش بخشیدند و صفحه رو بستند و رفتن!
بی اخلاقی مجازی در جامعه امروز ایران که با نسل جوونی از معتادان دیجیتالی رو به رو شده و سبک زندگی اونا، با دنیای دیجیتال و لایک و کامتت و فالو و هشتگ گرده خورده، در حال رواج یافتنه. این بی اخلاقی، فقط گریبا سلبریتیای خارجی رو نگرفته و دامنش، داخل رو هم تحت تاثیر قرار داده. همین چند وقت پیش بود که کاربران ایرونی اینستاگرام از مرگ دختر پورشه سوار در تصادفی تو تهران اعلام خوشحالی کردن و پیامای شادباش سر دادن!
در بعضی از پیاما اومده بود که این مرگ، شایسته کسایی هست که با پول دزدی، شب صد ساله رو یه شبه گذروندن و این سزای اوناست!
الگواهای اجتماعی و رسانه ای نادرست به جامعه ارائه می شه و کاربران در این بل بشی بی فرهنگی دیجیتالی، همرنگ جماعت می شن.
درست مانند مختصاتی که در ان، ددها هزار نفر فخش رکیک رو به یکی از بازیکنان فوتبال در ورزشگاه میدن و شاید قبل از این فضا، اینجور تجربه ای رو نداشتن! برخیا با این فحشای دیجیتالی، تخلیه روانی می شن.
اونا بخشی از واقعیت جامعه هستن که شاید جز در اینستاگرام سلبریتیا، جایی واسه بیان نظرات و خواسته هاشون پیدا نکردن.
واقعیت این هست که بد و بیرا گویی شبکه های، به یکی از فرهنگای عادی در جوامع جور واجور به خصوص ایران امروز تبدیل شده که بعضیا با همکاری لیدرهای دیجیتالی، از راه شبکه های اجتماعی و فروما چه در سایتا و چه کانالای تلگرامی و پیام رسانا، به هتاکی اینترنتی روی میارن و حجمشون بسیار بالاست و قابل کنترل هم نیس.
در صفحات سلبریتیا که بیشتر عمومی هست، متنای فارسی نوشته شده بیشتر از متنای غیر فارسی به چشم می اید و بعضیا این متنا رو به اعراب نسبت میدن و بخاطر این هست که زبون و ادب پارسی و فرهنگ ایرانیا رو بعضیا به خاطر این سو برداشت، فرهنگ و ادبیات عربی! می دونن و از اون متنفر می شن! در حالی که واقعیت، چیز دیگری هست.
چهره های هنری هم گاه و بیگاه اهداف این بی اخلاقیای شبکای قرار می گیرن. مثلا هانیه توسلی پس از مرگ مرتضی پاشایی، اون قدر کامنتای توهین آمیز در اینستاگرامش گرفت که از اینستاگرام خداحافظی کرد.
از فیس بوک رامبد جوون تا صفحات سلبریتیای ایرونی با میلیونا دنبال کننده مانند بهاره رهنما و خوبی کریمی، در جند سال گذشته تماشاگر موج گسترده هتاکیای دیجیتالی هستیم.
بعضی هم زیبایی سحر قریشی رو در اینستاگرام با هتاکی همراه می کنن هم نازایی سوسن پرور رو!
به هر حال این که به چه دلیل بخشی از کاربران جامعه اطلاعاتی ایران، هر روز با یه هدیه باحال به سراغ سلبریتیای داخلی و جهانی می رن و این جور فضای جامعه اطلاعاتی ایران رو مسموم می کنن،بحث ای هست که به نظر می رسه روان شناسی و فعالان شبکه های اجتماعی و رسانه ای باید روی مقولات مربوط به اون کار تخصصی بکنن و فرهنگ سازی رفتار در شبکه های اجتماعی بین المللی رو به کاربران ایرونی گوشزد کنن.
روز به روز بر تعداد کاربران ایرونی اینترنت اضافه می شه و تعداد خیلی از اونا بین ۱۵ تا ۳۵ سال سن دارن و هر روز بر تعداد عضویت انا به شبکه های اجتماعی محبوب اضافه می شه.
باید فرهنگ سازی دیجیتالی رو از مدارس اغاز کرد و به دانشگاه ها برد و فرهنگ مهربانی و عطوفت و ادبیات فاخر نویسی رو به کاربران ایرونی آموزش داد.
ما درباره چیزی باید مسئولیت بخوایم که اموزش و آگاهی دادیم! به نظر می رسه رسانه ملی باید در این مورد، مسئولانه تر بکنه.