بند دوم: تعهدات مشترک و از‌ میان بردن تردیدها؛ ۷۳
بند سوم : سازمان مـنع سـلاح‌های شیمیایی (OPCW) 73
فصل چهارم: ۷۵
پروژه «سیروس» (اِس.آی.آر.یو.اِس) (SIrUS) 75

مبحث اول : مفاهیم ۷۶
مبحث اول: سلاح‌های جنگی، قوانین، جراحت و رنج و درد ۷۹
گفتار دوم: سلاح‌های جنگی: مسئله‌ای مربوط به حوزه سلامت؟ ۷۹
گفتار دوم: یک تمایز مهم: طراحی و کاربری سلاح‌های جنگی ۸۰
گفتار سوم: طراحی سلاح‌ها و حقوق بین الملل ۸۱
گفتارچهارم:کارشناسان حوزه سلامت، سلاح‌های جنگی و قوانین ۸۳
گفتار پنجم: پروژه سیروس: پیش به سوی تعیین سلاح‌هایی که باعث «جراحت بیش از اندازه یا درد و رنج غیرضروری» می‌شوند ۸۵
مبحث دوم: تأثیر سلاح‌های جنگی متعارف: مطالعه موردی ۸۶
گفتار اول: تجزیه و تحلیل داده‌ها ۹۱
نتیجه‌گیری ۹۴
۱- پیشنهاد پروژه سیروس ۹۵
۲-بررسی معیارها ۹۶
پیوست ها ۱۰۴
پیوست ۱ ۱۰۵
انجمن جهانی پزشکی ۱۰۵
پیوست ۲ ۱۰۹
پروتکل اول الحاقی ۱۹۷۷ کنوانسیون ژنو ۱۹۴۹ ۱۰۹
پیوست ۳ ۱۱۳
اعلامیه منع استفاده از برخی موشک‌های انفجاری در زمان جنگ ۱۱۳
سنت‌ پیترزبرگ ۱۱۳
۲۹ نوامبر/۱۱ دسامبر ۱۸۶۸ ۱۱۳
پیوست ۴ ۱۱۶
کنوانسیون (۲) در خصوص قوانین حقوقی و عرفی جنگ زمینی و الحاقیه‌های آن: ۱۱۶
مقررات مربوط به قوانین حقوقی و عرفی جنگ زمینی ۱۱۶
لاهه، ۲۹ ژولای ۱۸۹۹ ۱۱۶
پیوست ۵ ۱۱۸
پروتکل منع استفاده از روش‌های باکتریایی جنگی و گازهای خفه‌کننده، سمّی و سایر گازها ۱۱۸
ژنو، ۱۷ ژوئن ۱۹۲۵ ۱۱۸
پیوست ۶ ۱۲۰
همایش کشورهای عضو کنوانسیون منع یا محدودیت استفاده از برخی سلاح‌های متعارف که ممکن است باعث جراحت بیش از اندازه یا تأثیرات گسترده (غیرتبعیض‌گونه) شوند ۱۲۰
پروتکل مربوط به سلاح‌های لیزری کورکننده (پروتکل ۴)، مصوب ۱۳ اکتبر ۱۹۹۵ ۱۲۰
فهرست منابع ۱۲۲

الف : منابع فارسی ۱۲۲
ب : منابع انگلیسی ۱۲۴
چکیده
یکی از مفاهیم مهم حقوقی و معاهدات جنگی این است که سلاح مورد استفاده در جنگ نباید بیشتر از منفعت نظامیِ کاربر آن، موجب «جراحت بیش از اندازه یا رنج و درد غیرضروری» شود. تا کنون هیچ ابزار عینی برای تعیین اینکه دقیقا منظور از «جراحت بیش از اندازه یا درد و رنج غیرضروری» چیست ارائه نشده است؛ به برخی سلاح‌ها عنوان «هولناک» یا «غیرانسانی» داده شده اما معنای دقیق این مفاهیم هم تاکنون تعریف نشده است. قرن بیستم شاهد رنج‌ها و دردهای وحشتناک بشر بواسطه سلاح‌های جنگی بوده و هیچ نشانه‌ ای از کاهش چنین آلامی دیده نمی‌شود. این رنج‌ها و دردها حاصل هم‌افزایی دو مجموعه عوامل است: عوامل وابسته به «طراحی» سلاح‌ها و عوامل وابسته به «کاربر» سلاح‌ها. استفاده از هر نوع سلاحی علیه انسان به نیت وارد کردن صدمه جسمی به او صورت می‌گیرد. این مطالعه برخی از تأثیرات قابل پیش‌بینی و قابل سنجش سلاح‌های جنگی متعارف بر بدن انسان را نشان می‌دهد. این تأثیرات از دو مؤلفه مهم نشأت می‌گیرد که وجه تمایز سلاح‌های متعارف (به جز مین‌های ضدنفر غیرخوشه‌ای) و سایر سلاح‌هاست. پیشنهاد پروژه سیروس این است که مؤلفه‌های گزاره «جراحت بیش از اندازه و درد و رنج غیرضروری» با کمک تأثیرات قابل پیش بینی و طراحی-محور سلاح های جنگی بر روی انسان تعیین شود. پروژه سیروس در واقع، تمایزی عینی و شفاف میان تأثیرات سلاح‌های متعارف و سلاح‌های دیگر ترسیم می‌کند. این تمایز و مرزبندی را به طور جداگانه می‌توان از حیث مسائل حقوقی و اخلاقی ارزیابی کرد. تأیید پروژه سیروس توسط کارشناسان، تقویت‌کننده این فرضیه است که دولت ها نیز در راستای رعایت تعهدات بین‌المللی‌شان این تمایز را به رسمیت می‌شناسند.
واژگان کلیدی: حقوق جنگ-سلاح شیمیایی-پروژه سایروس-سلاح های ممنوعه.
فصل اول :
کلیات
بیان مساله
یکی از مفاهیم مهم حقوقی و معاهدات جنگی این است که سلاح مورد استفاده در جنگ نباید بیشتر از منفعت نظامیِ کاربر آن، موجب «جراحت بیش از اندازه یا رنج و درد غیرضروری» شود. تا کنون هیچ ابزار عینی برای تعیین اینکه دقیقا منظور از «جراحت بیش از اندازه یا درد و رنج غیرضروری» چیست ارائه نشده است؛ به برخی سلاح‌ها عنوان «هولناک» یا «غیرانسانی» داده شده اما معنای دقیق این مفاهیم هم تاکنون تعریف نشده است.

قرن بیستم شاهد رنج‌ها و دردهای وحشتناک بشر بواسطه سلاح‌های جنگی بوده و هیچ نشانه‌ ای از کاهش چنین آلامی دیده نمی‌شود. این رنج‌ها و دردها حاصل هم‌افزایی دو مجموعه عوامل است: عوامل وابسته به «طراحی» سلاح‌ها و عوامل وابسته به «کاربر» سلاح‌ها. استفاده از هر نوع سلاحی علیه انسان به نیت وارد کردن صدمه جسمی به او صورت می‌گیرد. درک صدمه جسمی و کمّی کردن آن می‌تواند رنج و درد انسانی ناشی از استعمال سلاح‌ها را هم برای نسل‌ حاضر و هم برای نسل‌های آینده به شکلی مؤثر کاهش دهد. در ارتباط با حوزه‌های سیاست‌گذاری و حقوق، در نظر گرفتن اثرات واقعی سلاح‌ها بر انسان، پیش از آنکه به ماهیت و تکنولوژی سلاح فکر کنیم امری منطقی است، اما در عین حال، این امر ناقض دیدگاه و تفکر کنونی ماست.
سلاح‌های متعارف- که هیچ تعریف رسمی برای آنها وجود ندارد – از سلاح‌های پرتاب‌شونده (موشک‌ها) یا انفجارها (غیرهسته‌ای) استفاده می‌کنند و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با انتقال انرژی جنبشی، به بدن انسان صدمه می‌زنند، اما این صدمه به برخی نواحی خاص بدن زده نمی‌شود. اقدامات درمانی برای چنین صدمه‌ای به خوبی تعریف شده است. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ دارای یک پایگاه داده‌ای‌ است که اطلاعات ۲۶۶۳۶ نفر از مجروحان جنگی پذیرش شده در بیمارستان‌های مختلف دنیا در آن ثبت شده است. این پایگاه اطلاعاتی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته تا اثرات جمعی سلاح‌های متعارف مورد سنجش قرار گیرد؛ به عبارت دیگر اثرات این نوع سلاح‌ها به عنوان «تعداد» همه افراد صدمه دیده از یک نوع سلاح خاص سنجیده شده است. پارامترهایی که با استفاده از آن این اثرات جمعی مورد سنجش قرار می‌گیرد عبارتند از: میزان جراحات عمده؛ تعداد کشته شدگان؛ میزان نسبی جراحت های مربوط به اندام‌های درونی و بیرونی؛ مدت زمان بستری شدن در بیمارستان؛ تعداد عمل‌های جراحی مورد نیاز؛ میزان نیاز به خون؛ و شدت معلولیت جدی و همیشگی در بازماندگان. داده‌های مربوط به مین‌های «ضدنفر ِغیرخوشه‌ای» نشان می‌دهد که طراحی سلاح‌ها می‌تواند میزان تأثیر آنها را قابل پیش‌بینی کند؛ همین تأثیرات هستند که مین‌ها را از سایر سلاح‌های متعارف متمایز می‌کند. (بنابراین، در سند حاضر، عبارت «تأثیر سلاح‌های متعارف» شامل مین‌های ضدنفر نمی‌شود.)
مفهوم کلیدی «پروژه سیروس» این ایده است که تأثیر یک سلاح جنگی باید قبل از فکر کردن به ماهیّت، نوع یا تکنولوژی آن تعیین شود؛ این مفهوم بر خلاف تفکر رایج در دنیاست. پروژه سیروس شامل گروهی از کارشناسان حوزه‌های مختلف نظامی، پزشکی، حقوقی و ارتباطات است که کارشان در سه مرحله خلاصه می‌شود. نخست، آنها داده های مرتبط با تأثیر سلاح‌های متعارف را جمع‌آوری کردند ؛ سپس، این داده‌ها را به عنوان مبنایی برای تعیین تأثیر همه انواع سلاح‌ها به کار بستند؛ و در آخر، چهار معیار استخراج شد که با آن می‌توان تمایزی عینی میان تأثیر سلاح‌های متعارف و نامتعارف برقرار کرد . کارشناسان این پروژه اکنون این معیارها را به عنوان مبنایی برای تعیین مؤلفه‌های «جراحت بیش از اندازه و درد و رنج غیرضروری» پیشنهاد می‌کنند و از افراد حرفه‌ای و علمی درخواست دارند که این پیشنهاد را بررسی و مورد تأیید قرار دهند.
پیشنهاد پروژه سیروس این است که مؤلفه‌های گزاره «جراحت بیش از اندازه و درد و رنج غیرضروری» با کمک تأثیرات قابل پیش بینی و طراحی-محور سلاح های جنگی بر روی انسان تعیین شود؛ زمانی که این سلاح ها علیه انسان به کار گرفته می‌شوند باعث بروز یکی از مشکلات زیر شود:
باعث ایجاد بیماری خاص، حالت فیزیولوژیکی غیرعادی خاص، وضعیت روانی غیرعادی و خاص، معلولیت دائمی و خاص یا از ریخت افتادگی خاصی شوند (معیار ۱)؛
یا
باعث ایجاد مرگ و میر میدانی بیش از ۲۵% یا میزان مرگ و میر بیمارستانی بیش از ۵% شوند (معیار ۲)؛
یا
بر اساس طبقه‌بندی صلیب سرخ جهانی در زمینه جراحت‌ها، زخم‌های درجه ۳ ایجاد کنند (معیار ۳)؛
یا
هیچ راه درمانی شناخته شده‌ای برای زخم ایجاد شده وجود نداشته باشد (معیار ۴).
بنابراین، این معیارها در کنار هم تصویری شفاف از جراحت و درد و رنج مجروح جنگی به دست می‌دهند که به هیچ عنوان معادل تأثیرات سلاح های جنگی متعارف نیست. این همان هسته اصلی پروژه سیروس است.
به طور ساده، هدف پروژه «سیروس» تعیین مبنایی قابل درک و عینی برای یک امر مشخص است؛ یعنی، اثرات سلاح‌های متعارف بر روی انسان به اندازه کافی بد هست، بنابراین، در صورت امکان باید از سلاح‌های بدتر اجتناب کرد.
پیشینه تحقیق
آقای ممتاز در مقاله ای با عنوان جنایات جنگی در مناقشات مسلحانه ی غیر بین المللی، مطابق اساسنامه ی دیوان بین المللی کیفری در سال ۱۳۷۹ می نویسد:
حقوق بشر‌ دوستانه‌ی‌ بین المـللی قـابل اعـمال در مناقشات مسلحانه‌ی غیر بین الملی،مدت‌ها است که نسبت به توقف و جلوگیری از نقض شدید مقرراتش،با فقدان صـلاحیت جهانی، توصیف و شناسایی شده است.این نقصان،از‌ عدم تمایل دولت‌ها-که طبیعتا‌ در‌ این زمینه متمایل‌ به در نـظر گرفتن هرگونه محدودیت نـسبت بـه صلاحیت انحصاری خود به عنوان تهدیدی علیه‌ حاکمیّت هستند-نسبت به جرم تلقی کردن چنین اعمال و اقدام‌هایی بر اساس حقوق بین الملل‌ نشأت‌ می‌گرفت.اولین تلاش در جبران و اصلاح چنین وضعیتی در پیش‌نویس اساسنامه‌ی دیوان کیفری‌ بین المللی‌ به عمل آمد که در سال ۱۹۹۴ از سوی کمیسیون حقوق بین الملل‌ تهیه شده بود و از پیش‌نویس مواد مجموعه قواعد مربوط به‌ جنایات‌ علیه صلح و امنیت بشری که در سال ۱۹۹۱، در شور اول از سوی کـمیسیون حـقوق بین الملل موقتا پذیرفته شده بود،الهام گرفت.
وفق پیش‌نویس اسانامه‌ی دیوان کیفری بین المللی،تخلفات شدید‌ از‌ حقوق و قواعد عرفی‌ قابل اجرا در مناقشات مسلحانه،در صلاحیّت دیوان خواهد بود.۳کمیسیون حقوق بین الملل به‌ گونه‌یی خاص،جنایات جنگی را نـظیر مـواردی که در ماده‌ی ذی‌ربط مجموعه قواعد مورد اشاره‌ از‌ سوی‌ کمیسیون‌ حقوق بین الملل توصیف گردیده‌ است،مورد‌ توجه‌ قرار داده و اعلام داشته‌ است که این گونه اعمال،موجد تخلف کاملا شدید از اصول و قواعد حـقوق بـین الملل قابل اعمال‌ درمناقشات‌ مسلحانه‌ می‌شود.۴در‌ تفسیر این ماده،کمیسیون حقوق بین الملل در پی‌ آن‌ بود که‌ مشخص و تصریح کند که عبارت«مخاصمه‌ی مسلحانه»،مناقشات مسلحانه‌ی غیر بین المللی‌ ملحوظ در ماده‌ی ۳ مشترک کنوانسیون‌های ژنو ۹۴۹۱۵و‌ نـیز‌ مـناقشات‌ مـسلحانه‌ی بین المللی‌ را شامل می‌شود.این اولین گـام،حوزه‌ی بـسیار مـحدودی را‌ شامل می‌گردید.به واقع وفق نظر کمیسیون حقوق‌ بین الملل،به منظور کیفری‌[جنایت‌]تلقی شدن،نقض حقوق و قواعد عرفی«جنگ»می‌بایست‌ منشأ خود را در‌ حقوق‌ بین‌ الملل عرفی عمومی پیـدا مـی‌کرد. از ایـن رو مقررات پروتکل دوم‌ الحاقی به‌ کنوانسیون‌های‌ ژنو که بـه مـناقشات مسلحانه‌ی غیر بین المللی اختصاص داده شده‌اند و به طور کلی به عنوان‌ تجلّی‌ عرف‌ رایج تلقی نمی‌شوند،صرف نظر شود.یک اسـتثنا مـقررات‌ ماده‌ی ۴ تـحت عنوان«تضمین‌های اساسی»است که‌ موارد‌ ملحوظ‌ در ماده‌ی ۳ مشترک‌ کنوانسیون‌های ژنو را توسعه مـی‌دهد؛یعنی آنچه که از سوی دیوان بین‌ المللی‌ دادگستری‌ به‌ عنوان اصول کلی اساسی حقوق بشر دوستانه توصیف گردیده است.
آقای شیرودی در مقاله ای با عنوان افسانه کنترل تسلیحات و خلع سلاح در سال ۱۳۸۳ می نویسد:
خلع سلاح یعنی کاهش تسلیحات دولت‌ها چه از نظر کمیت و چه از لحاظ قدرت آتش آن‌ها. بسته به این که اگر کاهش محدود‌ باشد‌ یا گـسترده، سـخن از خلع سلاح