عنوان بهای عادلانه واحدهای مسکونی به آنان واگذار میگردد. همچنین پیش بینی حمایت مالی و اجرایی در پیشبرد روند نوسازی محله در زمره اقدامات سطح دوم قرار میگیرد. ایجاد دفتر محلی نوسازی جهت پیاده سازی سیاستهای اجرایی و برقراری ارتباط مستقیم با ساکنان و تأمین پشتیبانیهای حمایتی ویژه اجرای طرحهای نوسازی محله اساسیترین اقدام سطح سوم بشمار میرود.
۶٫ تعیین سطوح برنامه اجرایی
نوسازی مشارکتی محله محور بدلیل بدیع بودن، نیازمند تجربه اندوزی زیادی در کشور است و همانگونه که اشاره شد تاکنون تجربه قابل اتکایی در این زمینه در کشور وجود نداشته است. به همین دلیل تعیین سطوح برنامه اجرایی نوسازی با برخورداری از خصوصیت جلب مشارکت جوامع مخاطب گروه ذینفعان، ذینفوذان و ذیربطان با رویکرد محله محوری از الزامات و ضروریات قابل توجه بشمار میرود.
با توجه به تجارب بدست آمده برنامه اجرایی در سه سطح به شرح زیر قابل تفکیک و تقسیم بندی است:
– سطح مداخله متمرکز (مدیریت مستقیم سازمان نوسازی در طرحها)
– سطح مداخله نیمه متمرکز (هدایت، راهبری و مدیریت غیر مستقیم سازمان)، اجرا توسط شهرداریها
– سطح مداخله غیر متمرکز (هدایت، راهبری و مدیریت غیر مستقیم سازمان)، همکاری و مشارکت شهرداری و اجرا توسط مردم (عندلیب، ۱۳۸۵: ۱۲).
۷٫ سازمان اجرایی طرح
از مهمترین گامها در اجرای طرح بهسازی و نوسازی محله، تشکیل و راهاندازی سازمان اجرایی متناسب با آن است. با توجه به فقدان تجربه علمی در مدیریت و تجمع پلاکهای ریزدانه و ساخت و ساز توسط مردم در محلات بافتهایی فرسوده وجود یک سازمان متمرکز و مستقر در محله از اهمیت بالایی برخوردار است.
۲-۳۶- الزامات تحققپذیری طرح بهسازی و نوسازی
با توجه به محورهای متنوع مداخله در بافت، تحقق نوسازی مستلزم فراهم نمودن ابزارهای مناسب و کارامد است. در ادامه به برخی از این ابزارها در سطوح مختلف اشاره می شود(حاجی علی اکبری،۱۳۸۹ :۴۱-۳۸):
– جنبههای مدیریتی
مهمترین ابزار تحقق نوسازی شهری، مدیریت واحد یا حداقل هماهنگ شهری برای پیشبرد برنامهها است. با توجه به تعدد دستگاههای مسئول، موفقیت در بهسازی و نوسازی محدودههای فرسوده مستلزم وجود برنامه هماهنگ بین دستگاههای اجرایی است. برخی مسئولیتهای دستگاههای مختلف در این حوزه عبارت است از :
– شهرداریها به عنوان متولی اصلی اداره شهر و دارای نقش محوری در مدیریت نوسازی شهری، ایجاد معابر، فضاهای عمومی و عرصههای سبز و همچنین مدیریت و نظارت بر فرایند ساخت و ساز مردمی.
– دستگاههای دولتی متولی تأسیسات زیربنایی جهت نوسازی شبکه موجود و ایجاد شبکه جدید.
– دستگاههای متولی فرهنگ، آموزش و ورزش جهت تأمین خدمات مرتبط در بافت.
– نهادهایی مانند کمیته امداد امام خمینی، سازمان بهزیستی، هلال احمر و همچنین نهادهای خیریه جهت توانمندسازی ساکنان، پیشگیری و حمایت
– سازمان آموزش فنی وحرفهای جهت آموزش و ارتقای مهارتهای شغلی
– شبکه بانکی جهت پرداخت تسهیلات ارزان قیمت مقاومسازی و نوسازی
– نیروی انتظامی جهت تأمین حداقل امنیت مورد انتظار ساکنان در محدوده های بحرانی
– ادارات ثبت اسناد جهت رفع یا کاهش مسائل حقوقی مربوط به مالکیت
همچنین میتوان بسته به شرایط ویژه محدودههای مختلف، موارد بسیاری را نیز به این مجموعه اضافه کرد. اما به طور کلی در حالت مطلوب، اختیارات لازم برای تحقق نوسازی باید به دستگاهی واحد (شهرداریها) منتقل شود تا امکان اجرای برنامهای جامع و همه جانبه وجود داشته باشد. در غیر اینصورت نوسازی شهری باید به عنوان اولویت نخست تمام دستاندرکاران قرار گیرد و در تقدم و تأخر برنامهها و زمان بندی اجرای آن نیز توافق شود. امری که بسیار دشوار مینماید، اما کلید اصلی تحقق اقدامات اجرایی است.
از سوی دیگر و در سطح کلان باید توجه نمود که شهرداری ها به تنهایی قادر به تأمین هزینه اقدامات در این محدوده ها نیستند، لذا توجه به نوسازی بافت های فرسوده به عنوان یکی از اولویتهای دولت از طریق پیشبینی منابع مالی مورد نیاز(جهت اجرای خدمات و اعطای یارانه و مشوقهای مالی به ساکنان) ضروری است. همچنین با توجه به ضعف قوانین موجود و نبود قوانین کارامد در برخی حوزهها، اهتمام مجلس شورای اسلامی به تدوین و تصویب قوانین موارد نیاز جهت پشتیبانی از این جریان و توجه ویژه قوه قضاییه به مسائل و مشکلات حقوقی مربوط به بافتهای فرسوده میتواند نقش مؤثری در تسهیل و تسریع نوسازی داشته باشد.
– جنبههای برنامهریزی
یکی دیگر از اقداماتی که در بافتهای فرسوده حائز اهمیت بوده و در سالهای اخیر نیز توجه زیادی را به خود جلب کرده، لزوم تهیه طرح و برنامه است. اقدامات هدفمند و نظاممند طبعاً مبتنی بر برنامهای منسجم است که اولویتبندی و سطوح اقدامات مختلف را مشخص میکند. همانگونه که ذکر شد، ساکنان، ذینفعان اصلی و متولیان نوسازی هستند، لذا در کلیه سطوح برنامهریزی و طراحی باید نقش و حضور جدی داشته باشند تا برنامه اجرایی محله بر اساس ظرفیتها و امکانات آنها تدوین شود. همچنین طرح و برنامه اجرایی باید به صورت راهبردی تمام محورهای توسعه و نوسازی را مدنظر قرار داده و از تأکید صرف بر جنبههای کالبدی و شهرسازی پرهیز نماید. بنابراین با توجه به محدویتهای اجرایی، د
ر فرایند تهیه برنامه لازم است به اولویتبندی اقدامات محرک توسعه با تأکید بر حداقل مداخله و حداکثر تأثیرگذاری توجه نمود. راهاندازی دفاتر محلی نوسازی و اعطای اختیارات کافی در محلات فرسوده به این دفاتر با توجه به ویژگیهای بومی و محلی میتواند گام مؤثری در نیل به این هدف باشد.
یکی دیگر از نکات حائز اهمیت، توجه به ماهیت نوسازی شهری و حضور انسان در کلیه مراحل اجرایی و تفاوت بنیادین این برنامه ها با طرحهای عمرانی است. این امر لزوم انعطا فپذیری را برجسته می‌سازد. طرحهای نوسازی شهری باید قابلیت انعطاف به منظور حداکثر انطباق با ویژگی های ساکنان را داشته باشند تا امکان سازگاری با مسائل جدید را پیدا کنند.
همچنین با توجه به فقر اقتصادی بهعنوان ویژگی مشترک تمام بافت های فرسوده، تولید ارزش افزوده و ثروت راهبرد اساسی در این محدودهها است. انتقال و توسعه کاربریهای ارزشآفرین اقتصادی و اجتماعی به محدودههای فرسوده در کنار توجه به منافع ساکنان میتواند در درازمدت سبب افزایش سرمایهگذاری و ارتقای شأن زندگی شود. بنابراین برنامههای توسعه شهری و طرحهای فرادست باید این موضوع را در سطح شهر پیش بینی نموده و امکان آن را فراهم سازند.
جنبه های اجرایی
توجه به ساکنان فقط در مرحله برنامهریزی حائز اهمیت نیست، بلکه در هنگام اجرا نیز جامعه محلی نقش اصلی را ایفا میکند. این موضوع از طریق افزایش سرمایه اجتماعی و ایجاد همبستگی عمومی و تبدیل نوسازی به مطالبه و ضرورت اصلی ساکنان قابل تحقق است. لازم است تا ایجاد فرایند گفتگو و مفاهمه با ساکنان، تبلیغ و ترویج ضرورتهای نوسازی و تجهیز جامعه محلی در حین اجرا نیز مورد توجه قرار گیرد. ایجاد نهاد محلی نوسازی به عنوان نماینده ساکنان، در نقش اصلی و محوری نوسازی، میتواند ضمن مشارکت ساکنان در منافع توسعه، نوسازی را به جریانی پایدار و مداوم در محله تبدیل نماید.
فصلسوم
روش تحقیق و
محدوده مورد مطالعه
۳-۱- مقدمه
پایه هر علمی، روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می رود. شیوه اجرای یک تحقیق ارتباط زیادی با ماهیت موضوع، نوع تحقیق و همچنین متغیرهای تحقیق دارد. اما باید توجه داشت آنچه موجب شده جوهره علمی حیات یابد، وقوف به اکتشافات و نتایج علوم نیست بلکه شناخت و درک عمیق روش ها است. یعنی شیوه هایی که بشر برای پیشرفت علم به کار بسته است. روش ها در حقیقت ابزارهای دست یابی به حقیقت هستند.
هر پژوهشگری بسته به موضوع، مسئله، اهداف و فرضیه‌های تحقیق، متغیرها و شرایط زمانی- مکانی و امکانات موجود روشی برای انجام پژوهش در راستای اهداف و فرضیه‌های مورد نظر برمی‌گزیند. بنابراین، آنچه در این فصل مورد بحث قرار میگیرد نشان دهنده کلیات روش‌شناسی تحقیق در جهت نیل به فرضیه‌ها و اهداف تحقیق می‌باشد. زیرا، تعیین روش‌شناسی مورد استفاده، بخش مهم هر پژوهش علمی را تشکیل میدهد. آن چه که یک تحقیق و نتایج حاصل از آن را معتبر می‌سازد، روش‌های انجام تحقیق بویژه داوری آن می‌باشد. انتخاب روش تحقیق به ماهیت موضوع پژوهش، هدف، فرضیه‌ها و امکانات اجرایی آن بستگی دارد. هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق تعیین نماید چه شیوه و روشی را اتخاذ کند تا او را هر چه دقیق‌تر، آسان‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر در دستیابی به پاسخ سوالات و فرضیه‌های تحقیق در منطقه مورد مطالعه یاری نماید. بنابراین به طور کلی، در هر پژوهش علمی شاخص‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند: ۱ـ ماهیت موضوع تحقیق ۲-وسعت، دامنه و گستردگی موضوع تحقیق ۳- روش نمونه‌گیری از جامعه ۴- کنترل و بازبینی محیط پژوهش و متغیرهای مورد مطالعه ۵- چگونگی جمع‌آوری داده‌ها و استفاده از روش‌های مناسب برای تحلیل آنها (بیگدلی، ۱۳۸۵، ۹۸).
بعد از بررسی مبانی نظری پژوهش و همچنین پیشینه آن، در این فصل از تحقیق ابتدا متدولوژی و روش پژوهش و سپس شناخت محدوده مورد مطالعه ارائه می گردد. کلیه وسائل و مراحل جمع آوری سیستماتیک اطلاعات و نحوه تجزیه و تحلیل منطقی آنها برای رسیدن به اهداف تحقیق را روش تحقیق علمی میگویند.
۳-۲- روش تحقیق
روش تحقیق به شیوه های طراحی، مطالعات پژوهشی و رویه های تجزیه و تحلیل داده ها اشاره دارد. انتخاب نوع و روش تحقیق بستگی به هدف و ماهیت پژوهش و امکانات اجرایی آن دارد. تحقیقات علمی بر اساس هدف به دو دسته بنیادی و کاربردی و از لحاظ ماهیت به دو دسته اکتشافی و توصیفی تقسیم می شود. هدف تحقیقات کاربردی توسعه دانش در یک زمینه خاص و استفاده از نتایج آن برای حل یک مشکل می باشد و مطالعه توصیفی برای تعیین و توصیف ویژگیهای متغیرهای یک موقعیت صورت می گیرد. انتخاب روش تحقیق به عواملی مانند ماهیت موضوع تحقیق، اهداف و سوالات تحقیق، دامنه موضوع تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد (حسن زاده، ۱۳۸۶، ۱۳۷).
لذا پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی- توسعهای و به لحاظ روش توصیفی – تحلیلی (پیمایشی) می‌باشد.
۳-۳- جامعه آماری۳۶
جامعه آماری به کل گروه افراد، وقایع یا چیز هایی اشاره دارد که پژوهشگر می خواهد به پژوهش درباره آنها بپردازد. به زبان ساده تر جامعه آماری” محدوده ای است که تأثیر متغیرها را در آن می سنجیم و یا منابعی است که از آن اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری می کنیم” (اسحاقیان، ۱۳۸۲، ۳۶۰). جامعه آماری عبارت است از
کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص ( جهانی یا منطقه ای) دارای یک یا چند صفت مشترک باشند ( حافظ نیا،۱۳۹۰،۱۲۰).
جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان شهرداری، سازمان بهسازی و نوسازی، مسکن سازان غرب، میراث فرهنگی و شورای شهر و یا رؤسای ادارات و نهادهای ذیربط و همچنین مطلعان محلی و کارشناسان طرحهای توسعه شهری و بهسازی و نوسازی شهری و مهندسان مشاور که ۲۰ پرسشنامه پژوهش در بین آنها توزیع گردید.
۳-۴- ابزار گردآوری اطلاعات و روایی و پایایی آن
۳-۴-۱- ابزار گردآوری اطلاعات
انتخاب ابزار اندازه گیری مناسب از مهم ترین مراحل در اجرای تحقیق می باشد. ابزارهای اندازه گیری وسایلی هستند که محقق به کمک آنها قادر است اطلاعات مورد نیاز تحقیق خود را گردآوری، ثبت و کمی نماید ( فرهنگی و صفرزاده، ۱۳۸۵، ۲۰۳).
در این پژوهش نیز، ابتدا با مطالعه و بررسی پیشینه به صورت نظری سعی گردید تا اطلاعات اولیه در باب موضوع و هدف پژوهش به دست آید. سپس تلاش گردید برای سنجش متغیرهای ویژگی های مشارکت در طرح های توسعه شهری( طرح ساماندهی بافت مرکزی شهر کرمانشاه)، ابزار مناسب تهیه شود.
