مفهوم قرارداد در حقوق قراردادهای تجاری بین المللی
نویسندگان حقوقی قرارداد را مترادف عقد به کار بردهاند و ماده 183 قانون مدنی ایران عقد را چنین تعریف مینماید:
عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد.
ولی عدهای از حقوقدانان اشاره به کامل نبودن این تعریف نمودهاند و در تعریف عقد بیان داشتهاند:
توافق دو انشاء متقابل است که به منظور ایجاد اثر حقوقی انجام میشود.[1]
ویلیام گادوین تعریف جالبی از قرارداد را در کتاب خود ارائه داده است و در این تعریف قرارداد را به اعتبار قواعد و مقرراتی که بر آن بار میشود تبیین مینماید، وی در تعریف قرارداد آورده است: ما میتوانیم بگوییم که یک قرارداد توافقی است که بین دو یا تعدادی از طرفین که باعث ایجاد حقوق و تعهداتی میگردد که مطابق سیستم حقوقی که بر قرارداد اعمال میشوند،به آن ملتزم میشوند.[2]
و اما از قراردادهای تجاری بینالمللی تعاریف مختلفی ارائه گردیده است که هر کس بنا به مطالعات و دیدگاههای خویش به آن اشاره نموده است، که در ذیل توجه شما را به برخی از آنها جلب مینماییم:
معاملات تجاری بینالمللی عبارتند از صدور کالاها و یا خدمات از یک کشور به کشوری دیگر که کشور واردکننده نامیده میشود.[3]همانطور که میبینیم در این تعریف اشمیتوف دایره شمول قراردادها را بسیار محدود نموده و مسئله مهم این است که امروزه قراردادهای تجاری بین المللی در بسیاری از بخشها دانش بنیان گردیدهاند و این دانش فنی است که مورد انتقال قرار میگیرد. البته اگر بتوانیم دایره شمول تعریف خدمات را بسط دهیم شاید بتوانیم انتقال دانش فنی را نوعی انتقال خدمات تلقی نماییم.
قرارداد بینالمللی که فیالواقع قرارداد اقتصادی و یا تجاری بینالمللی است، عبارت از عقدی است که جهت خرید و یا هر نوع تعهد دیگری در مورد انتقال کالا و یا خدمات و غیره بین دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی و سازمان دولتی در دو کشور مختلف منعقد میشود.[4] نکتهای که در این تعریف باید به آن اشاره کرد این است که بسیاری از حقوقدانان قراردادهای منعقده میان سازمانهای دولتی را معاهده میدانند و بسیاری دیگر آن را در زمره قراردادهای بینالمللی بررسی مینمایند و آنها را مشمول قراردادهای تجاری بینالمللی نمیدانند. بنابراین در زیر توجه شما را به یکی از این تعاریف جلب مینماییم؛
اصطلاح قرارداد بینالمللی در معنای اخص کلمه شامل عهدنامه و مقاولهنامههای دوجانبه بین دولتها میگردد.اما در معنای عام، قرارداد بینالمللی شامل آن دسته از قراردادهایی نیز میگردد که یک طرف آن دولت ( یا سازمانهای وابسته به آن) و طرف دیگر آن، یک شخصیت حقوق خصوصی خارجی باشد.( مانند قراردادهای نفتی ایران) اما قراردادهای بینالمللی در معنی اعم، به قراردادهای منعقده بین شرکتها و اشخاص خصوصی و دو یا چند کشور را شامل میشود و فقط بر قراردادهایی که یک طرف یا دو طرفش دولت هستند اطلاق نمیگردد.[5]
قرارداد منعقد شده بین طرفین به متن آن خلاصه نمیشود، بلکه عناوین، تعاریف، اصطلاحات، بیان اهداف قرارداد، خصوصیات افراد، ارجاع به کنوانسیونها، پروتکلها، قراردادهای نمونه و اصول و مبانی پذیرفته شده، همگی جزئی از قرارداد را تشکیل میدهند. به عبارت دیگر قرارداد مجموعهای است که بایدآن را درکلیت خود مورد مطالعه و تفسیر قرارداد.[6]
[1] – کاتوزیان،ناصر،1386،دوره مقدماتی حقوق مدنی،اعمال حقوقی:قرارداد-ایقاع،چاپ دوازدهم،تهران،شرکت سهامی انتشار،صفحه18
[2] – William, Godwin, 2013, International Construction Contracts, A Handbook with commentary on the FIDIC design-build forms, first edition, India, Wiley-Blackwell A John Wiley & Sons Ltd. Publication, p3.
[3] – اشمیتوف،کلایو، 1387،حقوق تجارت بین الملل،ج1،ترجمه بهروز اخلاقی و همکاران، چاپ اول،تهران، انتشارات سمت،
[4] – محمدی، داوود، 1379، حقوق بازرگانی بینالمللی <حوزههای کاربردی>،چاپ اول،تهران،انتشارات نوپردازان،ص24.
[5] – بزرگ پناه،محمد،1383،بررسی ابعاد حقوقی انواع قراردادهای رایج در صنعت نفت بعد از جنگ جهانی دوم،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ص4.
[6] – قشقایی، حسین، 1378، شیوه تفسیر قراردادهای خصوصی در حقوق ایران و نظام های حقوق معاصر، چاپ اول، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص147.
لینک جزییات بیشتر و دانلود این پایان نامه:
کلیات و اصول حقوق قراردادهای تجاری بینالمللی با تاکید بر قراردادهای نفت و گاز