۲-۱-۸- علایم آسیب شناختی استفاده از اینترنت[۲۲] (PIU)
دیویس، مدل رفتاری ـ شناختی رو پیشنهاد کرده و اون در ارایه مدل خود استفاده آسیب شناختی از اینترنت رو به دو قسمت استفاده آسیب شناختی خاص از اینترنت و استفاده آسیب شناختی عمومی از اینترنت، تقسیم میکنه(دیویس[۲۳]، ۲۰۰۱، منطقی، ۱۳۸۷).
استفاده مرضی ویژه از اینترنت[۲۴]: که شامل استفاده بیشتر از اندازه وسوء استفاده از اینترنته و پس آسیب شناسی روانی قبلی فرد هکه در اثر عوامل تقویتی که از اینترنت دریافت می کنه در فرد باقی می موند، مثل قماربازی، هرزه نگاری جنسی و مثل اون که اگه شخص به اینترنت دسترسی نداشته باشه از راه دیگه نشون داده می شه، اما این در اینترنت فراهمه فرد به اون روی می بیاره.
استفاده مرضی گسترده از اینترنت[۲۵]: که شامل استفاده مرضی کلی از اینترنت مثلا گپ زدن، ایمیل بوده و دلیل اصلی اون بافت اجتماعی فرداست (امیدوار و صارمی۱۳۸۱).
۲-۱-۹- تشخیص
واسه تشخیص اینکه یه شخص اختلا ل اعتیاد به اینترنت گرفتار هست یا نه باید معیارهای خاصی طبق اون چیز که که انجمن روانپزشکی آمریکا مشخص کرده رو داشته باشه سه تا از این معیارها یا بیشتر باید درزمان یه دوره دوازده ماه تو یه شخص وجود داشته باشه.
تحمل تصریح داره به نیاز واسه افزایش مقدار زمان استفاده از اینترنت واسه رسیدن به رضایت یا اثر ادامه استفاده همون مقدار از اینترنت رو بطور زیادی کاهش میده.
دو یا چند نوع از علایم خارجی که حدود چند روز یایک ماه بعد از کاهش یا قطع استفاده از اینترنت (برای مثال ترک بوقلمون سرد ) گسترش مییابد باعث ناراحتی یا مشکل در کارکرد حرفهای، شخصی، یا اجتماعی میشه این علایم شامل: تحریک روانی یعنی لرزش، رعشه، اضطرب، وسواس فکری در مورد اینکه چه چیزی در اینترنت اتفاق میافتد. توهمات یا رؤیاهای در اینترنت حرکات تایپ ارادی یا غیر ارادی انگشتان دست.
استفاده ازاینترنت درگیری در از بین بردن یا دوری از علایم بیرونیه.
اینترنت بیشتر بیشتریا طولانی تر از دوره وقتی که درنظر گرفته شده دردسترسه.
زمان زیادی در انجام فعالیتهای در ارتباط با اینترنت (مثل کتابهای اینترنتی، امتحان مرورگرهای جدید شبکه وسیع جهانی، تحقیق در فروشندگان اینترنتی وغیره) صرف می شه.
بخاطراستفاده ازاینترنت فعالیتای مهم اجتماعی، شغلی یا تفریحی ول شده یا کاهش پیدا می کنه.
استفاده تندرو از اینترنت فرد رو باکمبود فرصتای شغلی، آموزشی، کاری و ارتباطی مهم به خطر میندازه (امیدوار و صارمی۱۳۸۱).
ملاکهای تشخیصی واسه استفاده مشکل آفرین از اینترنت (شاپیراوهمکاران، ۲۰۰۳).
الف- اشتغال ذهنی مخالف دور و بر استفاده ازا ینترنت، که کمه کم یه مورد از موردها زیر باید وجود داشته باشه.
۱- اشتغال ذهنی استفاده از اینترنت همراه با وسوسه انجام اون.
۲- استفاده بیش ازحد از اینترنت بیشتر از مدت وقتی که شخص واسه اون برنامه ریزی کرده.
ب ـ استفاده از اینترنت یا اشتغال ذهنی نسبت به اون باعث مشکل جدی در کارکرد شغلی –اجتماعی یا دیگه زمینههای زندگی فرد شه.
ج- استفاده بیشتر از حد از اینترنت به شکل خاص درزمان زمان هیپومانیا یامانی که اتفاق نیفتد و این نشونهها جزء مشکلات محور یه ملاک تشخیصیDSM-IV-TR قرار نگیرد.
از عادیترین معیارهای تشخیص اعتیاد اینترنت میتوان به مورد ایی مانند افت تحصیلی شدید، کاهش وزن، بالا رفتن دامنه نا آرومیهای عصبی، کاهش فعالیتهای اجتماعی، رفت و اومد با افراد یا گروههای بزرگتر، قانون گریزی، نبود مسئولیتپذیری بیشتر از حد، خشونت، تغییر عادتهای رفتاری، دچار شدن به سردردهای عصبی و… نام برد که میتوان به کمک اونا علایم اعتیاد به اینترنت رو در بقیه شناسایی نمود (امینی، ۱۳۸۴).
ملاک تشخیصی یانگ (۱۹۹۶) واسه اعتیاد اینترنتی رو براساس ملاکهای تشخیصی قماربازی بیمارگونه که در DSM-IV اومده بود رو مبنایی واسه تشخیص اعتیاد اینترنتی قرار داد و در استفاده ملاک اون فقط کاربرد غیر اصولی اینترنت یا کامپیوتر مثلاً غیرتجاری یا غیرآموزشی در نظر گرفته گردید. یانگ اعلام نمود که هر فردی پنج نشونه یا بیشتر از این هشت نشونه درزمان شش ماه تو یه فرد وجود داشته باشه اونو اعتیاد اینترنتی می نامند.
ملاکها عبارتند از : اشتغال ذهنی در مورد اینترنت، احساس به گذراندن زمان بیشتر در اینترنت واسه گرفتن اندازه رضایت بیشتر از اون، نبود موفقیت در کنترل، توقف یا کم کردن استفاده از اینترنت، به هنگام قطع و یا کم کردن استفاده از اینترنت احساس نا آرومی، افسردگی یا بد خلقی کردن، فرد بیشتر از وقتی که هدف داره، در اینترنت می موند، فرد بخاطر استفاده از اینترنت، فرصتهای شغلی و روابط اجتماعی مهم خود رو از دست میده دورغ گفتن به اعضای خونواده، روان دکتر یا افراد دیگه در مورد مدت زمان استفاده از کامپیوتر استفاده از اینترنت به عنوان روونه واسه فرار از معضلات یا مسائل مثل افسردگی و ناامیدی.
۲-۱-۱۰- دلیل شناسی ـ نظریها
در توضیح اعتیاد به اینترنت با نظریهای خیلی زیادی روبرو هستیم. به خلاف میل پژوهشای زیاد و تلاشهای متناسب واسه شناسایی مهمترین عوامل تمایل فرد وابسته به اینترنت، کماکان موردها مبهم و پرسشای خیلی فرا روی محققان و متخصصان این بخش قرار داره. به همین خاطره که هنوز هیچ فردی نظریه و دیدگاهی رو که قادر به توضیح کلیه «رفتارهای اعتیاد گونه» باشه، اعلام نکردهه. تعدادی از نظریههای در ارتباط با این موضوع عبارتند از: نظریه روانکاوی، نظریه کنترل اجتماعی، نظریه شناختی، نظریه شناختی ـ رفتاری، نظریه رفتاری، نظریه عصب شناختی (باقری، ۱۳۸۸).
۲-۱-۱۰-۱- نظریه جنب و جوش روانی وشخصیت
این نظریه، ریشههای اعتیاد فرد به اینترنت رو به سالهای شروع زندگی ایشون رابطه میدهد. به تعبیری، کلیترین علتای تمایل اعتیادآور فرد به اینترنت، شوکهای روحی یا کمبودهای عاطفی زمان کودکی، رابطه با بقیه ویژگیهای خاص شخصیتی و یا بقیه مشکلات، ایجاد و خوها یا تمایلهای روانشناختی ارثیه. طبق این نظر، بسته به حوادثی که در زمان کودکی واسه فرد اتفاق افتاده و یا ویژگیهای شخصیتی که درزمان بلوغ در این فرد بوجود اومده، اون واسه تقویت یه رفتار اعتیادآمیز یا هر رفتار دیگری باهوش میشه. دراین حالت، اون چیز که که مهمه، موضوع یا فعالیت نیس، بلکه فرد شرایطیه که ایشون متأثر از اون، معتاد میشه (معید فر و همکاران، ۱۳۸۴).
۲ ـ ۱ ـ ۱۰ ـ ۲ ـ نظریه کنترل اجتماعی
براساس نظریه کنترل اجتماعی هیرشی، دلیلی که باعث جلوگیری از رفتارهای انحرافی نوجوانان و جوونا میشه، “پیوند اجتماعی” است، به باور هیرشی، پیوندهای اجتماعی دارای چار عنصر اصلی دلبستگی، تعهد، مسئولیت و اعتقاده. اشکال هر یک از این چار عنصر در فرد میمیتونه باعث بروز رفتارهای انحرافی اون شه .
الف)دلبستگی: کسائی که به بقیه دلبستگی و علاقه ندارن، نگران این نیستن که روابط اجتماعی خود رو به خطر اندازند واسه همین بیشتر احتمال داره که انجام دهنده رفتار انحرافی شن.
ب)تعهد: هر چقدر اندازه تعهد فرد نسبت به خونوادهاش، دوستان و غیره کمتر باشه، احتمال ارتکاب رفتار انحرافی بیشتر هستش.
ج) درگیری (مشغولیت): کسائی که مشارکت همیشگی در فعالیتهای زندگی، کار، خانوادگی و غیره ندارن و بیکارند، فرصت بیشتری واسه انحراف دارن.
د)باور و باور: اگه فردی باور قوی به ارزشها و اصول اخلاقی یه گروه نداشته باشه یا به این ارزشها وفادار نباشه، احتمال تمایل ایشون به رفتار انحرافی بیشتر هستش (امیدوار و صارمی، ۱۳۸۱).
۲-۱-۱۰-۳-شناختی
مثل نظر روانکاوی، نظر شناخی متوجه فرایندهای درونیه. البته این نظر بیشتر از اونکه بر امیال، نیازها وانگیزشها تاکید کنه، براینکه افراد چجوری اطلاعات رو کسب کرده وتفسیرمی کنن وآنها رو درحل معضلات به کار می گیرند، تاکید داره. نظر شناختی بیشتر به افکار الان وشیوهای حل موضوع توجه داره تا تاریخچه شخصی. در این نظر، اعتیاد به اینترنت برآمده ازشناختهای معیوب ویا پردازش معیوب شناختیه و درمان اون طبق تصحیح مراحل شناختهای معیوبه (امیدوار وصارمی، ۱۳۸۱).
بی هیچ دلیل منطقی متفکران اعتیاد وقتی پیش بینی فاجعه میکنن بیمناکند. در حالی که معتادان تنها افرادی نیستن که نگرانند و اتفاقات منفی رو پیشبینی میکنن، اونا تمایل به انجام این کار رو بیشتر از بقیه دارن. یانگ پیشنهاد میکنه که این نوع از افکار فاجعهآمیز ممکنه با استفاده تندرو اینترنت واسه فراهم کردن عملکرد فرار روانشناختی به مقصود دوری از معضلات واقعی یا درک شده مرتبطه. درمطالعات پشت سر هم خیال میشه که شناختهای بینظم دیگه مثل اعتقادات مرکزی منفی، خیلی بد، تعمیمی تندرو و تحریکات شناختی با استفاده تندرو از اینترنت مرتبطه. یانگ خیال می کرد که اونایی که از باورهای مرکزی منفی رنج میبرند ممکنه کسائی باشن که بیشتر به ناتواناییهای تعاملی ناشناخته اینترنت به مقصود غلبه به این ناشایستگیهای دریافتی کشیده شدهان. اون پیشنهاد نمود که بازسازی شناختی باید واسه درمان باورهای مرکزی منفی پایه ای، تحریفای شناختی و توجیهات عقلانی مثل (فقط چند لحظه بیشتر اذیت نکنین) واسه مدیریت تاثیرگذار علایم ابتدایی بیماران مورد استفاده بگیره (یانگ،۲۰۰۷).
۲-۱-۱۰-۴- رفتاری
این توضیح براساس تحقیقات بی.اف.اسکینر درباره به شرطی شدن عامل یا کنشگره. طبق این نظر، فرد واسه دریافت پاداش وارد اینترنت میشه. پاداشایی که فرد از این رفتار میگیرد، فرار از واقعیت، رسیدن به عشق و سرگرمیهای زیاده و اگه فرد در زمانهای آینده هم به این پاداشها نیاز داشته باشه، ممکنهً به اینترنت روی خواهد بیاره. پس این روش تقویت شده و چرخه بازم ادامه پیدا میکنه (معید فر و همکاران، ۱۳۸۴).
۲-۱-۱۰-۵-شناختی- رفتاری
محققان اعتیاد اینترنتی رو با علایم اعتیاد شبیه با مشکلات کنترل تکانهای در اندازه محور یه DSM وصل کردن و اشکال مختلفی از DSM-IV رو واسه بنا گذاشتن معیاری واسه تعریف اعتیاد اینترنتی بکار گرفتن درمان رفتاری شناختی بعنوان یه مشکل کنترل تکانهای ثابت شده که درمانی مؤثری واسه مشکلات وسواسی مثل مشکل انفجاری متناوب، قمار مرضی و موکنی میباشه. درمان شناختی ـ رفتاری همچنین در درمان مصرف مواد مخدر، اختلات عاطفی و مشکلات خوردن مؤثره (یانگ،۲۰۰۷).
گسترش اعتیاد به اینترنت، با شرایط روانشناختی قبلی به وجود می آید. در بیشتر مواقع، این آسیب شناسی شامل افسردگی، اضطرب اجتماعی و انواع دیوونه هاست. وقتی فرد در خطر استفاده از اینترنت قرار میگیرد، مراحل کاربرد مشکلزای اینترنت شروع میشه. این آسیب شناسی زمینهای، یه جور آمادگی وتمایله و باعث شروع استرس میشه (امیدوار و صارمی، ۱۳۸۱).
دیویس (۲۰۰۱) مدل دلیل شناسی استفاده مرضی از اینترنت (استفاده کردن روش شناختی ـ رفتاری) پیشنهاد نمود. خیال اصلی این مدل این بود استفاده مرضی اینترنت از شناختهای مشکل زا همراه با رفتارهای آمیخته شده بودن، که یا جواب‌های انطباقی حفظ میکنه یا شدت اونو افزایش میگرفت ناشی می گردید. این مدل بر افکار یا شناختهای افراد به عنوان منبع اصلی رفتاری غیرطبیعی تأکید میکنه. اون حدس زد علایم شناختی استفاده مرضی از اینترنت ممکنه بیشتر پیشرفت کننده و دلیل علایم رفتاری یا هیجانی باشن یا بر عکس باشن. شبیه، فرضیات اساسی تئوری شناختی افسردگی، این مدل روی شناختهای انطباقی در ارتباط با استفاده مرضی از اینترنت تمرکز داره و در توضیح این نظریه دیویس (۲۰۰۱) مفاهیم علتای لازم، کافی و آسون کردن کننده رو توضیح می کنن.
دلیل لازم: یه عامل باعث شناسیه که باید حضورداشته باشه، به منظوراینکه نشانگان اتفاق بیفته.
دلیل کافی: یه عامل باعث شناسیه که وجود و اتفاق افتادن اون ظاهر شدن نشانگان راتضمین میکنه.
دلیل آسون کردن کننده: یه عامل باعث شناسیه که احتمال پیدار شدن نشانگان رو افزایش میدهد اما نه دلیل ضروریه وکافی.
در مدل شناختی- رفتاری استاده مرضی از اینترنت وجود آسیب روانی زیر بنایی رو بعنوان عادت درنظر گرفته شده بود همون گونه که تحقیقات رابطه بین اختلات روانشناختی مثل افسردگی، اضطرب اجتماعی و وابستگی به مواد رو نشون داد.
برطبق گفته دیویس (۲۰۰۱) نظریه شناختی ـ رفتاری میمیتونه از شروع و بقاء کاربرد مرضی اینترنت رو توضیح دهد. این مدل استفاده مرضی گسترش یافته اینترنت و استفاد مرضی گسترده اینترنت از هم جدا میکنه. استفاده ویژه از اینترنت شامل سوء استفاده از عملکردهای خاص اینترنتی، مثل قمار بازی اینترنتی، خرید یا دیدن عکسهای جنسی اینترنتی میشه. اون اعلام میداره احتمال اتفاق این رفتار خاص در صورتی که اینترنت موجود نباشه در بقیه هم دیده می شه. استفاده مرضی گسترده از اینترنت تصریح داره به جایگاه سراسری بیشتری از رفتارهای اینترنتی که نمیمیتونه خارج از محدویت اینترنت، وجود داشته باشه مثل اتاقهای چت، گردش در وب، و ایمیل. مدل شناختی ـ رفتاری پیشنهاد می کنه که شناختای بینظم واسه گسترش رفتارهای استفاده مرضی گسترده اینترنت بحرانی هستن. مثل شناختای نابهنجارشامل نبود اعتماد بنفس، نشخوار فکری، خودکارایی پایین و خودارزیابی منفی میشه. رفتارهای بد کارکردکه همراه با شناختهای استفاده اینترنت گسترده مرضی اتفاق میافتد شامل استفاده وسواسی از اینترنت باعث بازدههای منفی در کار، مدرسه یا روابط شخصی، افکار یا دروغانگار در مورد استفاده از اینترنت و استفاده از اینترنت واسه فرار از معضلات فردی (مثل افسردگی، تنهایی و غیره) تموم وقت، شناختهای استفاده گسترده مرضی از اینترنت و شدت رفتارها و ادامه تولید، بازدههای منفی به وجودآمدن احساس سقوط یافته از خود ارزشی و افزایش خروجیا اجتماعی می شه.
۲-۱-۱۰-۶-تئوری کمبود مهارت اجتماعی
کاپلان[۲۶] (۱۹۹۸) تئوری توضیحی که مهارت اجتماعی به درد نخور رو طلب میکنه ایجاد نمود. خیال ابتدایی اش این بود که افراد افسرده و تنها نظر منفی نسبت به صلاحیت اجتماعی خود دارن. دومین فرضیهاش اینه که چند ویژگی ارتباطی که به دلیل کامپیوتر ایجاد میشه، هست که به اشخاصی که خود رو در لیاقت، پایین اجتماعی میبینند نسبت داده میشه. فعل و انفعالات رابطههای که بواسطه کامپیوتر به وجودمیآید به افراد انعطاف بیشتری درخود پندار نسبت به ارتباطات رودرو دارن در اونا اطلاعاتی که احساس کنن که منفی یا مضره. رو ویرایش یا حذف میکنن. همچنین بیشتری واسه ساخت بزرگ نمایی یا شدید شدن جنبههای مثبت خود یه فرد هست. پس واسه بعضی افراد اینترنت محیطی فراهم می کنه که اونا میمیتونن تمرینایی واسه کنترل روی برداشتهایی بقیه از اونا دارن داشتن باشن. توضیح دادن فعل و انفعالات اجتماعی آنلاین ممکنه ریشه در باور مشخص باشه در این که روابط که بواسطه کامپیوتر ایجاد میشن آسونتر داشته باشه (یعنی نیاز کمتری به مهارتهای بین فردی داره) خطری کمتری داره (بعنوان مثال گمنامی بیشتر، احساس زیادای ازخودآگاهی عمومی) و هیجان بیشتری نسبت به ارتباطات رودررو دارن. همونطور که مارتین و شوماخر (۲۰۰۰) تأیید کردن،″اینترنت از نظر اجتماعی میمیتونه رهاساز باشه یعنی فرد رو از نظر اجتماعی آزاد می کنه″.
۲-۱-۱۰-۷-نظریه عصب شناختی
نظریههای شناختی بر انتقال دهندههای عصبی پریشون شده مخصوصا انتقال دهنده دوپامین واسه درمان اعتیاد اینترنتی، استفاده میشن. تا اندازهای بخاطر شباهتهای بین اعتیاد اینترنتی و وسواس فکری ـ عملی، خیال براینه که در اعتیاد انتقال دهنده عصبی″دوپامین اثر داردکه ادعا شده در اعتیادهای رفتاری مثل قمار مرضی، اعتیاد اینترنتی تأثیرگذاره. بطور معمول هیچ شاهد مستقیمی درحمایت اثر این سیستم انتقال دهنده باعث شناسی اعتیاد اینترنتی وجود نداره. و بیشترین مورد ابتلاﺀ به اعتیاد اینترنتی در مراجعه کنندگان نوجوانه. که اونا در خطر زیاد واسه این اعتیاد و اعتیادهای دیگه قرار دارن اونا خیال کردن که نابالغی سیستم منوآمین نرژیک قشر زیر قشری پیشانی درزمان تکانشی بودن نوجوانیه (پلانتا[۲۷] و همکاران، ۲۰۰۶).
۲-۱-۱۰-۸- مکانیسمای فرهنگی
خیال براین که عملکردهای فرهنگی حقیقتی رو مشخص میکنه که اعتیاد اینترنتی در جایی اتفاق می افتد که کاربرد کامپیوتر در دسترس باشه. گزارش نشون دهنده اینه که این مشکل در کشورهای مثل امریکا، فنلاند، مجارستان، چین هست احتمال کمتری هست، که اعتیاد اینترنتی در کشورهای کمتر پیشرفت یافته جایی که دسترسی به کامپیوتر و اینترنت محدوده وجود داشته باشه بجز افرادی که در چرخه آموزشی، شغلی یا دولتی قراردارند یا در بین نخبگان. همانطورکه رایانها بخش چشمگیر زندگی روزانه ما می شن در موردها اعتیاد اینترنتی مدل ترمیمی که واسه پرهیز از مشروبات الکلی بکار میرود تاثیرگذار نیس. پس متخصصان بالینی توافق کردن که درکل استفاده کنترل شده از اینترنت مناسبترین روش واسه درمان اعتیاد اینترنتیه. تمرکز ابتدایی مطالعه درمان واسه هر دو رفتار رایانهای و غیر رایانهای درمان رفتاریه. رفتار رایانهای کاربرد برخط واقعی رو با هدف ابتدایی پرهیز از کاربردهای مشکل زا مطالعه می کنه در حالیکه استفاده کنترل شده از اینترنت واسه اهداف قانونیه واسه مثال یه وکیل معتاد به دیدن عکسهای جنسی اینترنتی نیاز به یادگیری واسه خودداری از دیدن سایتهای افراد بالغ داره، در حالیکه هنوز توانایی دسترسی به اینترنت واسه هدایت تحقیق قانونی و فرستادن ایمیل به مراجعه کنندگان رو داره. رفتار غیر رایانهای به کمک به مراجعه کنندگان واسه گسترش تغییرات مثبت روش زندگی واسه زندگی بی اینترنت تمرکز داره. فعالیتهای زندگی که با رایانه انجام نمیشن ممکنه شامل کارکرد ارتباطی، اجتماعی و شغلی شده و با اون آزمایش شن. یانگ استفاده کردن از ثبت روزانه اینترنت رو واسه آزمایش رفتار رایانهای حد پایه واسه درمان کلینکی پیشنهاد نمود. وقتی که حد پایه مشخص گردید درمان رفتاری واسه یادگیری دوباره اینکه چجوری از اینترنت واسه رسیدن به بازده خاص استفاده شه مثل کاربرد برخط کاهش شده و خصوصاً پرهیز از کاربردهای برخط مشکلزا و استفاده کنترل شده واسه اهداف قانونی مورد استفاده قرار داد. مدیریت رفتار واسه هر دو کاربر رایانه و رفتار غیر رایانهای انطباقی روی رفتار الان تمرکز داره (یانگ، ۲۰۰۷).