سلاح
از نظر لغوی در تعریف سلاح گفته شده: «آلتی که بدان جنگ کنند، آلت جنگ، ساز جنگ». تعریف اصطلاحی سلاح تفاوت چندانی با مفهوم لغوی آن ندارد و گفته میشود سلاح وسیلهای است که به منظور تعرض و یا دفاع به کار میرود. بر اساس تقسیمبندی معمول، سلاح به دو نوع سرد و گرم تقسیم میشود و گرچه این تقسیمبندی در مورد سلاحهای کشتار جمعی و بیولوژیک، تا حدود زیادی کارایی خود را از دست داده اما با توجه به موضوع بحث ما، به بررسی همین تقسیمبندی بسنده میشود. مقصود از سلاح سرد، ابزاری طبیعی با قابلیت تعرض و یا دفاع است که با قدرت انسانی عمل مینماید همچون قمه، شمشیر، کارد، باتوم و غیره و مقصود از سلاح گرم، ابزاری مکانیکی است که به صورت خودکار یا نیمهخودکار و با اراده انسان عمل مینماید همچون انواع تفنگ و ادوات شلیک گلولههای سنگین (معین، 1380: 580).
البته این تعریف، تکلیف ابزارهای جدیدی چون افشانههای دفاع شخصی، شوکرهای برقی، سلاحهای لیزری و غیره را مشخص نمینماید و در خصوص تعلق آنها به هر کدام از این تقسیمبندی ابهام وجود دارد اما این ابزارها را به لحاظ این که اثرات آنها بر انسان همانند سلاح گرم، که غالبا موجب مرگ افراد میگردد، می توان در ردیف سلاحهای سرد تقسیمبندی نمود و یا حداقل میتوان گفت که سلاح گرم نیستند. وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نیز افشانههای اشکآور گازی و شوکرهای الکتریکی را از مصادیق سلاح سرد جنگی برشمرده است.
در ترمینولوژی حقوق آمده است: “سلاح سرد سلاحی است که آتش نشود مثل چاقو، کارد، شیشه و سلاح گرم سلاحی آتشین است مثل تفنگ” (جعفری لنگرودی، 1363: 43).
انواع سلاح گرم به شرح ذیل است: 1- سلاحهای گرم سبک: سلاحی است که کالیبر آن (قطر دهانه لوله سلاح گرم) 20 میلیمتر و یا کمتر باشد شامل سلاحهای کمری، تفنگها و مسلسلهای دستی است. 2- سلاحهای گرم نیمهسنگین: سلاحهایی هستند که کالیبر آنها بین 20 تا 30 میلیمتر باشد. 3- سلاحهای گرم سنگین: سلاحهایی هستند که از لحاظ فیزیکی کاملاً متمایز از سلاحهای سبک و نیمهسنگین میباشند و ساختار این سلاحها به گونهای است که برای جابهجایی نیازمند تجهیزات خاص میباشد. کاربرد عملی بحث فوق در شمول یا عدم شمول مقررات «قانون بکارگیری سلاح توسط مأموران نیروهای مسلح در موارد ضروری» درباره این سلاحهاست.
در قانون مجازات اسلامی به کرات از سلاح نام برده شده است که از جملهی آن ماده 617 است. ابتدا مهم این است که بدانیم به کدام شیئ سلاح گفته میشود؟ اسلحه که جمع آن سلاح است از نظر عرفی به ابزار و آلاتی گفته میشود که بوسیلهی آنها جنگ میکنند (دهخدا،301:1377). در خصوص اینکه به چیزی اسلحه گفته میشود سه نظر بین فقها مشاهده میگردد: برخی صرف بکار رفتن قهر و غلبه، حتی با استفاده از توان و قدرت بدنی را اسلحه میدانند (علامه حلی، قواعدالاحکام ج2:ص272) این نظر قابل رد است چون با قبول این نظر در جرم اسیدپاشی، اسید را با اینکه برای کشتن ساخته نشده باید سلاح به حساب آورد. برخی چوب و عصا و تازیانه را سلاح میدانند (شرح لمعه، ج9:ص292، ریاضی المسائل، ج2:ص459 و کشفالغطاء ص419). که این نظر هم قابل قبول نیست چون برای کشتن ساخته نشدهاند. دستهای با اشاره به خبر از امام باقر(ع) (کسی که با آلت آهنین در شهری اشاره خوفانگیز کند دستش بریده میشود و اگر با آن ضربهای به کسی وارد کند کشته میشود)، سلاح را محدود به سلاح آهنین، مثل شمشیر، نیزه، قمه، خنجر و چاقو کردهاند و علیالظاهر وسایلی چون چوب، سنگ و تازیانه را از شمول آن خارج دانستهاند که در تحریرالوسیله نیز از همین نظر تبعیت شده، تحریرالوسیله، ج2، ص429 ). این نظر منطقیتر از دو نظر دیگر به نظر میرسد؛ لازم است معلوم شود که ضابطهی تشخیص اسلحه چیست و صرفنظر از صحت و سقم نظراتی که دیوان عالی کشور و اداره حقوقی قوه قضاییه در خصوص اسلحه بیان کردهاند طبق چه معیاری میتوان آلتی را اسلحه محسوب کرد؟ در مواردی که مقنن احصاء کرده است مثل انواع اسلحه سرد جنگی و شکاری موضوع تبصره 2 ماده 1 قانون تشدید مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و قاچاقچیان مسلح مصوب 1353 وزارت جنگ، تردیدی در اسلحه بودن شیء مورد نظر نیست. همین طور چاقو اسلحه است زیرا ماده یک و دو لایحه قانون مجازات حمل چاقو و انواع دیگر اسلحه سرد مصوب 1331 که چاقو را اسلحهی سرد به حساب آورده است، و همچنین صدر ماده 617 با قید عبارت “هر کس بوسیله چاقو و یا هرنوع اسلحهی دیگر…” چاقو را به طور قطع از مصادیق سلاح دانسته است. دیوان عالی کشور در رای شماره 32/16/12/61 اتهام ایراد جرح با چاقو را با توجه به وحدت ملاک ” آلت برنده بودن” از مصادیق بارز بند ج ماده واحده قانون لغو مجازات شلاق مصوب 1334 یعنی چاقو دانسته است در حالی که اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه شماره 4459/-4/7/73 برخلاف آن نظر داده است: “اینکه اگر کسی قاشق غذاخوری را به نحوی تیز نماید که حالت برندگی پیدا نماید و با آن وسیلهی مذکور اسلحه سرد محسوب میگردد یا خیر؟ باید گفت: برنده بودن اشیاء موجب اطلاق اسلحه سرد و انواع دیگر اسلحه سرد و اخلال در نظم و امنیت و آسایش عمومی بر آنها نیست”. “منظور از سلاح آن چیزی است که برای نزاع و جنگیدن بکار میرود و معنی آن از زمان و مکانی به زمان و مکان دیگر تغییر مییابد. بدین ترتیب باید دید که برداشت عرف از واژهی سلاح یا اسلحه چه میباشد. اگرچه در این قانون به این موضوع تصریح نشده که آیا قانون مذکور مشمول بکارگیری سلاحهای سرد میشود یا خیر؟
لینک جزییات بیشتر و دانلود این پایان نامه:
جواز استفاده از سلاح توسط مأمورین در حقوق کیفری ایران
