تا همین چند سال اخیر، اکثر مردم تنها راه پسانداز یا حتی سرمایهگذاری کردن را نگهداری پولهای خود در بانک میدانستند. دلیلش هم این بود که با سایر روشهای سرمایهگذاری آشنایی نداشتند. مثلاً آنها نمیدانستند که یک فرد عادی میتواند با سرمایهگذاری در واحدهای یک شرکت تولیدی، به اندازه دارایی خود در مالکیت آن شرکت مشارکت کند. یا اینکه به اندازه دارایی خود در یک شرکت سرمایهگذاری سهیم شود.
حال سوال این است که آیا یک فرد عادی میتواند با سرمایه اندک خود، در سرمایهگذاریهای بزرگ شریک شود؟
پاسخ این سوال مثبت است. بازار سرمایه و به ویژه بازار بورس اوراق بهادار این امکان را فراهم میکند تا هر فرد به میزان دارایی و سرمایهای که دارد در یک یا چند شرکت بزرگ سرمایهگذاری کند، و در سود آنها شریک شود.
در صورتیکه ترجیح میدهید نکات این مطلب را در یک کلاس آموزشی بیاموزید، فرم پیش ثبت نام دوره آشنایی با بازار سرمایه را تکمیل نمایید.
بورس چیست؟
قبل از آنکه به توضیح بورس بپردازیم، بهتر است ابتدا یادآوری کنیم که بازار چیست:
در مطلب بازار و انواع آن به توضیح مفصلی از بازار پرداختیم. اما در یک تعریف ساده، بازار مکانی هست که در آن خرید و فروش صورت میگیرد. هرگاه شرایطی برقرار شود که بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معاملهای صورت بگیرد بازار تشکیل شده است.
در بازار بهطور کلی ۲ نوع دارایی مورد معامله قرار میگیرد:
الف- دارایی فیزیکی: مانند زمین، ساختمان،انواع کالا و …..
ب-دارایی مالی: داراییهای اسنادی مانند سهام، اوراق مشارکت و …
حالا با توجه به آنچه از بازار دانستیم، به تعریف بورس میپردازیم:
بورس نهاد سازمانیافتهای است که از جمله ارکان عمده و اساسی در بازار سرمایه محسوب میشود. کارکردهای اصلی آن به قرار زیر است:
مدیریت انتقال ریسک
شفافیت بازار
کشف قیمت
ایجاد بازار رقابتی
جمعآوری سرمایهها و پساندازهای کوچک برای تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیتهای اقتصادی
در بازار بورس، کالاهای مختلفی مورد معامله قرار میگیرد و بر همین اساس بازار بورس به ۳ دسته کلی تقسیم میشود:
بورس کالا: بورس کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از فروشندگان، کالای خود را عرضه و کالای مربوطه پس از بررسیهای کارشناسی و قیمتگذاری توسط کارشناسان آن بازار، به خریداران ارائه میشود.در این بورس معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار میگیرد. هر بورس کالایی را با نام کالایی که درآن معامله میشود میشناسند. مثلا بورس نفت، بورس گندم و… بورس کالا خود به بازار فیزیکی و بازار ابزار مشتقه تقسیم میشود.
بورس ارز: خرید و فروش پولهای خارجی در این بورس انجام میشود. البته این نوع بورس در ایران فعال نیست.
بورس اوراق بهادار: در این نوع بورس داراییهایی مانند سهام، اوراق مشارکت و …. مورد معامله قرار میگیرد.
در ایران به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که بطور رسمی و دائمی در محل معین تشکیل میشود، بورس اوراق بهادار گفته میشود. تاریخچه پیدایش بورس اوراق بهادار در دنیا و ایران نیز در مطلبی با همین نام در بآشگاه بلاگ وجود دارد.
چرا برای سرمایهگذاری بورس را انتخاب کنیم؟
همه ما عموماً به دنبال آن هستیم تا پول خود را در جایی سرمایهگذاری کنیم که سود بیشتری را نصیبمان کند. در عین حال از قانونی بودن محلی که در آن سرمایهگذاری میکنیم مطمئن باشیم. از دیگر نکاتی که مورد نظر قرار میدهیم، شفافیت اطلاعات درخصوص سرمایهگذاری مورد نظر، سرعت و سهولت نقدشوندگی سرمایه است. بنابراین به طور خلاصه میتوانیم بگوییم که در انتخاب روش سرمایهگذاری، موارد زیر برای ما مهم است:
کسب سود بیشتر نسبت به سایر روشهای سرمایهگذاری
حصول اطمینان از قانونی بودن روش سرمایهگذاری
اطلاع از بازار مورد نظر در هر زمان (وجود شفافیت در بازار)
قابلیت نقدشوندگی سریع و راحت
بورس از جمله مواردی است که علاوه بر پوشش اهداف ذکر شده، منجربه بهرهمندی کل جامعه از سرمایهگذاریهای انجام شده نیز میشود که از آن جمله میتوان به ایجاد اشتغال اشاره کرد.
ثبت نام در بورس
فواید بورس برای سرمایهگذاران:
الف) ایجاد درآمد: مهمترین هدف یک سرمایهگذار کسب درآمد است. سرمایهگذران در بورس به ۲ روش میتوانند درآمد کسب کنند.
پرداخت سود نقدی ناشی از فعالیت شرکتها؛ شرکتهایی که سهامشان در بورس عرضه شده است، بخشی از سود ناشی از فروش محصولات خود را بین سهامداران تقسیم میکنند. در نتیجه سرمایهگذارانی که سهام این شرکتها را دارند، از این طریق کسب درآمد میکنند. این سود بهصورت سالیانه به سهامداران پرداخت میشود.
کسب درآمد ناشی از افزایش قیمت سهام؛ قیمت سهام شرکتها به دلیل فعالیتهای مفید و اثربخش مدیرانشان، میتواند افزایش یابد. افزایش قیمت سهام این شرکتها موجب ایجاد درآمد برای سهامداران آن خواهد شد.
ب) قابلیت نقدشوندگی: زمانی که فرد در بورس سرمایهگذاری میکند، اگر به پول خود نیاز پیدا کند، سریعتر از سرمایهگذاریهای دیگر میتواند سهام یا سرمایه خود را به پول نقد تبدیل کند. فرض کنید فردی با خرید ماشین، زمین یا مسکن سرمایهگذاری کرده است، تبدیل هر کدام از این سرمایهها در زمانی که فرد نیاز فوری به پول خود دارد، زمانبر بوده و به راحتی انجام نمیگیرد. اما سهام خریداری شده در هر روز کاری قابلیت فروش را خواهد داشت مگر آنکه نماد سهم به دلایل معلومی(مانند برگزاری مجمع عمومی سالانه) بسته شده باشد که عموماً مدت زمان توقف و بازگشایی نماد طبق قانون مشخص است.
سرمایه گذاری در بورس
ج) اطمینان از محل سرمایهگذاری و شفافیت بازار: کلیه فعالیتهای بورسی با توجه به مجوز قانونی مربوط به خود و با نظارت یک نهاد ناظرتحت عنوان “سازمان بورس و اوراق بهادار” به فعالیت میپردازند. شرکتهای بورسی بر اساس قانون موظف هستند اطلاعات مجاز خود را بهطور مرتب و دورهای در اختیار خریداران و فروشندگان قرار دهند. این امر منجر به شفافیت بازار شده و سرمایهگذاران میتوانند با اطمینان بیشتری اقدام به معامله کنند.
د) هدایت سرمایههای سرگردان به سمت سرمایهگذاریهای متمرکز وهدفمند
ه) استفاده از پساندازهای کوچک و خرد افراد به هر میزان در سرمایهگذاریهای بزرگ
و) ایجاد بازار دائم و مستمر که امکان سرمایهگذاری بلند مدت و کوتاه مدت را برای سرمایهگذاران فراهم میآورد.
ز) وجود اوراق بهادار با ریسک و بازدهی مختلف برای سرمایهگذاران با هر سطح ریسک پذیری
حداقل سرمایه گذاری در بورس
برخی از مفاهیم اولیه بورسی
الف-شاخص بورس: بهطور کلی شاخصها در بورس برای بررسی و ارزیابی وضعیت گذشته و وضعیت فعلی بورس از جنبههای مختلف و همینطور پیشبینی روند آینده آن، شناسایی شدند. شاخصها و نوسانات آنها نقش مهمی در تصمیمگیری سرمایهگذاران ایفا میکنند. شاخصهای بورسی انواع مختلفی دارند که هر یک وضعیت بورس را از جنبه خاصی بررسی میکنند.
شاخص کل یکی از مهمترین و کاربردیترین شاخصهای بورسی است که مورد استفاده سرمایهگذاران قرار میگیرد. شاخص کل که به آن شاخص قیمت و بازده نقدی هم گفته میشود، نشاندهنده سطح عمومی قیمتها و سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس است. تغییرات این شاخص بیانگر میانگین بازدهی سرمایهگذاران در بورس است. مفهوم شاخص کل را با یک مثال توضیح میدهیم؛
همانطور که گفتیم درآمد سرمایهگذاران (همان بازده سهام) در بورس از ۲ طریق بهدست میآید؛ اول دریافت سود نقدی سالیانه و دوم تغییرات قیمت سهام در طول دوره سرمایهگذاری.
شما سهام شرکت الف را در ابتدای سال ۹۳ با قیمت هر سهم ۱۵۰ تومان خریدهاید. قیمت این سهم در پایان سال ۹۳ به ۱۸۰ تومان افزایش یافتهاست. شرکت در پایان سال ۱۵ تومان هم سود نقدی به ازای هر سهم توزیع کرده است. شما در انتهای سال ۹۳ در مجموع به ازای هر سهم شرکت الف ۴۵ تومان سود از محل افزایش قیمت سهم و دریافت سود نقدی کسب کردهاید. بنابراین بازدهی سهام شما در پایان سال ۳۰% خواهد بود.