روش شناسی آموزش ارزش ها- قسمت ۲

محتوا: اصول و مفاهیمی هستندکه به دانش آموزان ارائه می‌شوند تا ورود آن‌ها را به فعالیت‌های آموزشی میسر و رسیدن آن‌ها را به هدف‌های آموزشی نهایی، امکان پذیر گردانند (شعبانی ۱۳۸۵ :۱۰۲).
۱-۶-۲٫ تعاریف عملیاتی:
آموزش دهنده :در این تحقیق منظور از آموزش دهنده، فقط معلم رسمی نمی‌باشد ؛بلکه منظور هرمعلمی است که به طور رسمی وغیر رسمی به امرآموزش می‌پردازدو از آن جایی که این تحقیق بیشتر باجنبه تربیتی تاکید دارد؛لذادر بسیاری موارد لفظ مربی به جای آموزش دهنده به کار رفته است.
آموزش گیرنده: در این تحقیق منـظور از آموزش گیرنده ، صرفا دانش آموزانی که در مـراکز
رسمی آموزشی مانند مدرسه مشغول به تحصیل می‌باشند نیست؛ بلکه منظور تمام کسانی است که به نوعی به یادگیری امری مشغولندو از آن جایی که این تحقیق بیشتر به جنبه تربیتی تاکید دارد؛ لذا در بسیاری موارد لفظ متربی به جای آموزش گیرنده به کار رفته است.
آموزش: در این تحقیق، آموزش به معنای یاد دادن موضوعاتی به یادگیرنده با استفاده از روش‌های خاص می‌باشد.
آموزش ارزش ها : منظور از آموزش ارزش ها در این تحقیق، یـاد دادن ارزش ها از طـرف آموزش دهنده به آموزش گیرنده با استفاده از روش‌های خاص در جهت ایجاد تحول و دگرگونی به منظور درونی کردن آن ارزش ها می‌باشد .نظر به اهمیت ارزش های دینی و اخلاقی و نظر به این که این ارزش ها به عنوان خط مشی و پایه واساس سایـرارزش ها محسوب می شوند ، محقق در این تحقیق تاکید اصلی را بر آموزش این ارزش ها قرار داده است.
ارزشیابی: دراین تحقیق منظور از ارزشیابی، فرآیندی است که از سوی آموزش دهنده جهت تعیین و تشخیصِ تاثیر فعالیت‌های آموزشی در روند آموزش ارزش ها صورت می‌گیرد.
ارزش:منظور از ارزش، در این تحقیق تمام مسائلی است که از دیدگاه دین و اخلاق پسندیده و شایسته به شمار آیند.
ارزش های دینی: منظوراز ارزش های دینی در این تحقیق ،آداب، اصول و قواعدی است که در دین مطرح شده ومورد تاکید فراوان قرار دارند و عمل به آن ها موجب تعالی انسان به سوی سعادت واقعی و قرب الهی می گردد که در این تحقیق تاکیدمحقق بر ارزش های اسلامی می باشد .
ارزش های اخلاقی: تمام بایدها و نبایدهایی که محدود به افعال اختیاری انسان هستند و ریشه در ارزش های دینی دارندودستاویز انسان در رسیدن به کمال هستند.
روش: دراین تحقیق منظور از روش،تمامی شیوه‌ها و تکنیک‌هایی است که در امر آموزش ارزش ها به کار گرفته می‌شود و امر آموزش را تسهیل می‌بخشد.
روش شناسی: منظور نکاتی است که در نحوه آموزش ارزش ها می‌توان به آن‌ها توجه داشت.
روش تدریس: منظور از روش تدریس، روش‌ها و فنونی است که به شکل مستقیم و یاغیر مستقیم ازآن‌ها استفاده می‌شود تا در امر آموزش ارزش ها تسهیل حاصل شود. محتوا: در اینجا منظور از محتوای درسی، تنها محتواهای درسی آشکاری که به آموزش گیرنده ارائه می‌شود نیست، بلکه می‌تواند شامل محتواهای درسی پنهان نیز باشد. منظور از محتواهای درسی آشکار این است که ارزش ها به صورت دروس خاص و مجزا آموزش داده شوند؛ اما منظور از محتوا‌های درسی پنهان این است که ارزش ها می‌توانند در قالب دروس دیگر و در ضمن ارائه آن دروس از قبیل: ریاضی فیزیک تربیت بدنی و غیره آموزش داده شوند.
۱-۷٫ روش تحقیق:
۱-۷-۱٫ نوع تحقیق:
این تحقیق از نوع کتابخانه‌ای یا نظری است و با روش توصیفی ـ تحلیلی ،صورت گرفته است.در این ارتباط منابع مورد نظر که عبارتند از کتاب،پایان نامه، مقـاله و دیگر آثار مکـتوب اعم از کاغـذی و الکترونیکی مورد بررسی قـرارگرفت.
۱-۷-۲٫ شیوه جمع آوری اطلاعات:
با توجه به نوع تحقیق که کتابخانه‌ای می‌باشد ،جمع‌آوری اطلاعات از طریق فیش‌برداری و تجزیه وتحلیل و توصیف اطلاعات صورت می‌گیرد.
مراحل جمع آوری اطلاعات از این قرار است:
۱-کتاب شناسی و مأخذ شناسی.
۲- ارائه یک طرح اولیه و مطالعات مقدماتی در حوزه ی ارزش ها جهت آشنایی بامفاهیم وجنبه های گوناگون آن .
۳- مراجعه به منابع غنی و دست اول از قبیل:قرآن کریم، نهج البلاغه و احادیث معتبر جهت برداشت کلی واستخراج روش‌های آموزش نهفته در آیات و احادیث.
۴- ترجمه پاره‌ای از متون انگلیسی در رابطه با موضوع مورد نظر .
۵٫جمع بندی وفیش برداری از تجارب شخصی در زمینه آموزش (محقق مدت سیزده سال است که در سمت دبیری مشغول به خدمت است.) .
۶ – فیش برداری کلی و دسته بندی مطالب بر پایه موأخذ یاد شده
۷-ترکیب و تلفیق مطالب جمع آوری شده
۸-عنوان بندی و طبقه بندی مطالب یاد شده
۹- در نهایت نگارش و تدوین تحقیق حاضر
فصل دوم
پیشینه تحقیق
۲-۱٫ مقدمه:
ارزش ها به عنوان عوامل ایجاد کننده انگیزه در رفتارِ فرد و جامعه، از دیر باز اندیشه بشر را به خود مشغول نموده اند. حرکت در مسیر ارزش های انسانی که به محوریت دین صورت گیرد، گامی بلند در راستای راهیابی انسان به سوی کمال و رستگاری حقیقی وی می‌باشد. توجه به اهمیت زیاد ارزش ها در ایجاد ثبات در شخصیت افراد و حیات اجتماع و نقش بارز آن‌ها ـ به عنوان عوامل تأثیر گذاری که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند ـ لزوم آموزش و اشاعه ی صحیح آن‌ها را از طریق عرضه ی آموزشی وتربیتی طلب می‌کند،تدارک چنین برنامه‌ی مهمی،جهت آموزش ارزش ها ،مجالی وسیع جهت مطالعه ی عمیقِ تحقیقات گذشته و تفحص در یافته‌های آن‌ها را می‌طلبد.
از این رو این فصل که شامل دو بخش مبانی نظری و مبانی تجربی می‌باشد، در جهت رسیدن به این هدف تنظیم گشته است.
۲-۲- مبانی نظری:
ارزش ها در حقیقت عبارتند از عمل گزینش یا انتخاب که آدمی در اوضاع مختلف زندگی به آن تکیه می‌کند و جهت‌گیری‌های اساسی و میل‌های عمیق و ریشه‌دار او و اشیایی را که نزد او از احترام و تقدس بهره‌مند هستند را در بر می‌گیرد(سیدی، ۱۳۷۸: ۶۲).
بروس کوئن می‌گوید: ارزش ها باورهای ریشه‌داری هستند که گروه اجتماعی، هنگام پرسش درباره خوبی‌ها و بدی‌ها و کمال مطلوب به آن رجوع می‌کند (ترابی، ۱۳۵۳: ۷۳).
جایگاه رفیع «ارزش ها» در زندگی بشر، با همه‌ی تفاوت‌ها و تضادهایی که در نمودها و تظاهرات فرهنگ‌ها دیده می‌شود، نکته قابل توجهی است که هم در بقاء و دوام جوامع و هم در رشد و ارتقاء آن‌ها نقش اساسی ایفاء می‌کند.
به قول«کارل مانهایم»:«وقتی اوتوپیا ازمیان برود،تاریخ دیگرفرایندی نخواهد بودکه به فرجام نمائی هدایت گردد. مبنای داوری که بر طبق آن حقایق را ارزیابی می‌کنیم نابود می‌شود و ما می‌مانیم با یک رشته رویدادهایی که از لحاظ اهمیت و مایه‌ی ذاتی، همه با هم برابر و در یک پایه‌اند. مفهوم زمانِ تاریخی، که به دوران‌های از لحاظ کیفیت متفاوت، دلالت می‌کرد از بین می‌رود و تاریخ هر چه بیشتر چونان فضای نا مشخص جلوه می‌کند. منظور از اوتو پیا، همان مدینه‌ی فاضله‌ای است که همه‌ی فضایل و ارزش های انسانی در آن محـقق شده است و به اندازه‌ی ظرفیت وجودی و همت و معرفت و تلاش افراد و اعضاء جامـعه ، ارزش های مطلوب در آن عینیت یافته است. قطعاً اگر چنین ترسیمی از آیند‌ه‌ی جامعه وجود نداشته باشد، تلاش و تدبیری هم برای رشد و تعالی اجتماعی نخواهد بود و این، همانا رکود و یأس و انفعال انسان‌ها را در پی خواهد داشت. این نتیجه‌ی حذف «ارزش ها» از زندگی انسان است از این دیدگاه غفلت از «ارزش ها»، انسان را به رکورد و توقف در «وضع موجود» محصور و محدود می‌کند و هر گونه تلاش و تدبیر و مبارزه برای تحقق «وضع مطلوب» و ایجاد دگرگونی مثبت در شرایط فعلی را، منفی و غیر موجه می‌سازد” (ذوعلم، ۱۳۸۰: ۳۱).
از آنجائی که مبحث ارزش ها بسیار پیچیده و گسترده است؛ لذا دقت و موشکافی عمیق در این مبحث ما را از انحراف به سمت ضد ارزش ها باز می‌دارد.
حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه خطبه ی ۳۵۱ می‌فرمایند: ای مردم درراستای هدایت از کمبود رهروانش وحشت‌زده نشوید ،که مردم زمان ماپیرامون خوانی گرد آمده‌اند که دوران سیریش کوتاه و گرسنگی‌اش طولانیست.