منابع مقالات علمی : روش شناسی آموزش ارزش ها- قسمت ۲۲

تدریس مطلوب و اثر بخش در یک دوره آموزشی آن است که هر سه جنبه دانش افزایی مهارت آموزی و تغییر نگرش را مد نظر قرار دهد. برخی روش ها برای افزایش دانش افزایی مناسب است برخی برای مهارت آموزی و برخی دیگر در تغییر نگرش موثر واقع می گردند.
همچنین در بررسی این امر بر حسب طبقه بندی هدف های آموزشی در حیطه های سه گانه، باییستی در هر مورد روش ها با هدف های آموزشی متناسب باشند.
از این جمله عبارتند از:
الف)هدف های شناختی:۱- دانش و اطلاعات (منسجم و منظم) فهم ؛ تاکید بر استفاده از روش سخنرانی و توضیحی است. گرچه روش های دیگر نیز کم و بیش موجب دست یابی به یادگیری می شوند. ۲-مهارت ها و توانایی های برتر شناختی از قبیل کاربرد ، تجزیه و تحلیل و ترکیب استفاده از روش هایی چون پرسش های پی گیر ، پرسش و پاسخ ، بحث و بررسی گروهی حل مسئله ، اکتشافی ، پروژه و واحد کار.
ب) هدف های عاطفی: ایجاد و یا تقویت نگرش و گرایش مثبت به امور ، پدیده ها ، رفتارهای مورد نظر و یا تعدیل و کاستن از شدت علاقه مندی، به منظور از میان بردن آن.
کاربرد روش های هنری ، مشارکت در فعالیت های مورد علاقه، نمایش، ایفای نقش برای دوره های پیش دبستانی و دبستانی، قصه ، شعر ، نمایش فیلم های داستانی برای دوره های راهنمایی و بالاتر.
استـفاده از ماجراها ، حوادث علمی ، تاریـخی ، زندگی نامـه ی شخصیت های برجسـتـه ی علمی
پروژه های مورد علاقه، متناسب با درس ، جلسات گروهی بحث ، بررسی و نقد تحلیل آثار.
ج)هدف های روانی ، حرکتی: استفاده از روش هایی لازم است که ضمن معرفی مراحل و
نحوه ی انجام فعالیت ها، فرصت متناسب را جهت تمرین عملی و به کارگیری هماهنگ اعضاء و حواس ، مغز و فعالیت های عقلانی فراهم کند (میرزابیگی ، ۱۳۸۰ : ۲۶۲- ۲۶۱) .
۶-۲-۵-تنوع و جذابیت روش:
هر چه روش های به کار گرفته شده توسط معلم جذابیت و تنوع داشته باشد ، بیشتر باعث جذب انگیزه ، علاقه و دقت فراگیران خواهد شد. استفاده از روش هایی که یکنواخت و خسته کننده باشند ، مانع از موفقیت روش در دستیابی به هدف می گردد ، زیرا یادگیران ، مدام در تلاش برای رهایی از شرایط حاصل و فرار از خستگی ناشی از آن هستند.
۶-۲-۶-تناسب روش با توانائیها و ویژگی های یادگیرنده:
در تمامی مراحل تدریس ، یادگیرنده از جمله عوامل اساسی هستند که بایستی مورد توجه جدی قرار گیرند ، روش تدریس نیز نبایستی به گونه ای باشد که خارج از سطح درک و فهم و توان یادگیری، یادگیرنده باشد در انتخاب و روش بایستی سطح معلومات یادگیرنده و سن و قابلیت های مربوطه به مراحل رشد یادگیرندگان مورد توجه قرار گیرد.
۶-۲-۷-تناسب با شرایط و امکانات محیطی و مالی:
شرایط و امکانات محیط معمولاً نحوه آموزش و انتخاب روش های تدریس را تحت تاثیر قرار می دهد (میرزا بیگی ، ۱۳۸۰: ۲۷۴).
در استفاده از هر روش بایستی امکانات محیطی و مالی توجه کرد که آیا امکان پرداخت هزینه های ناشی از اجرای روش وجود دارد ، آیا محیط مناسبی برای اجرای هر روش وجود دارد؟ آیا محدودیتی بر سر اجرای روش وجود ندارد؟
به طور مثال : برای اجرای آموزش ارزش ها از طریـق روش قرار گرفتن در محیط ارزشی ، مربـی
بایستی به این نکته توجه نماید که آیا امکان پرداخت هزینه ها از طرف مدرسه و یا احیاناً اولیاءِ فراگیران وجود دارد؟ یا این که آیا در یک کلاس پر جمعیت می توان از یک روش خاص مثلاً بحث گروهی استفاده کرد؟
۶-۲-۸-کمک به فراگیران در انجام فعالیت و ایجاد تفکر:
روش ها باید به گونه ای تدارک دیده شوند که فراگیران را به اندیشه و فعالیت وادار نماید و منجر به پویایی فراگیر گردد؛ زیرا روش هایی که توان به فعالیت واداشتن فراگیران را نداشته باشند خیلی زود منجربه ایجاد خستگی و کسالت آن ها می گردند و از طرفی عدم انجام فعالیت و یا تفکر توسط فراگیر، مانع از توجه به جریان آموزش و در نتیجه عدم جذب عمیق مطالب می شود.
۶-۲-۹-تناسب روش با محتوا:
یکی از مسائلی که بین برنامه ریزان آموزشی مورد تاکید قرار می گیرد« رابطه محتوا و روش ارائه آن »است. باید بین محتوا و روش ارائه آن ،هماهنگی عملی وجود داشته باشد. به عبارتی هر محتوایی با هر روشی قابل انتقال نخواهد بود. از طرف دیگر توجه بیش از حد به محتوا یا روشِ ارائه آن موجب نادیده گرفتن یکی از آن هاست به عنوان یک اصل توجه افراطی به هر کدام می تواند اثر بخشی برنامه آموزشی را زیر سئوال ببرد(عزیزی ، ۱۳۸۷ :۶۳ ).
-ارائه روش آموزش ارزش ها:
۶-۳-روش پله کانی آموزش ارزش ها:
روشی که محقق در این تحقیق جهت آموزش ارزش ها ارائه نموده است روش جدیدی است با عنوان «روش پله‌کانی آموزش ارزش ها» این روش، خود از سه مرحله اصلی تشکیل شده است که عبارتند از:
الف ).مرحله‌ی قبل از آموزش: این مرحله تحت عنوان مرحله‌ی «آمادگی و آگاهی» نسبت به ارزش ها نامیده می‌شود و در آن مربی با بیان هدف و طی مراحل شناخت با توضیح و تبیین ارزش ها و ضد ارزش ها، زمینه و آمادگی لازم را در متربی ایجاد کرده و آگاهی او را نسبت به مقوله‌ی ارزش ها بالا می‌برد.
ب ).مرحله‌ی آموزش: این مرحله تحت عنوان مرحله‌ی «پایه گذاری» شده است که در این مرحله محقق به ارائه‌ی انواع روش‌های آموزش ارزش ها می‌پردازد. و مربیان ائم از رسمی یا غیر رسمی می‌توانند از هر یک از این روش‌ها یا ترکیبی از چند روش جهت آموزش ارزش ها استفاده نمایند.
پ ).مرحله‌ی بعد از آموزش: این مرحله تحت عنوان مرحله‌ی «پرورش» نام گذاری شده است. در این مرحله مربی سعی می‌کند تا با ایجاد بینشی عمیق، متربی را از سطحی نگری دور ساخته و با مهارت‌های لازم، قدرت تشخیص آن‌ها را در جهت ایجاد تمایز میان ارزش ها، ضد ارزش ها و شبه ارزش ها بالا برد.
پس از طی شدن مرحله‌ی سوم می‌توان امید پیدا کردکه متربی به سمت درونی شدن ارزش ها پیش رفته است.
غزالی معتقد است که هر فرد با فرد دیگر متفاوت است. همان گونه که اجسام و ابدان مردم از لحاظ مزاج متفاوتند و نمی‌توان همه آن‌ها را با یک روش و دارو درمان نمود؛ بدینسان نفوس از لحاظ طبایعشان مختلف هستند. درمان چنین نفوس مختلفی با یک روشی از تمرین و ریاضت اکثر این نفوس را گرفتار هلاک و نابودی می‌سازد (عثمان، ترجمه حجتی، ۱۳۶۱: ۳۳۹).
لذا در مرحله‌ی آموزش، انتخاب روش صحیح، بر حسب موقعیت، توان، تفاوت‌های فردی و سن متربی از اهم و اجبات می‌باشد. اگر به کارگیری مراحل یا دشده توسط مربی (پرورش دهنده روح) را به کار یک طبیب (پرورش دهنده جسم) تشبیه کنیم می‌توان مراحل فوق الذکر را تحت عنوان تشخیص، درمان و ارائه راه‌کارهایی جهت پیشگیری از ابتلاء مجدد بیان نمود.
در این جا به تشریح مراحل یاد شده پرداخته می شود:
۶-۳-۱-مرحله اول:مرحله قبل ازآموزش (مرحله آمادگی وآگاهی):
در زمینه آموزش ارزش ها مربی بایستی ذهن متربی را از عوامل نادرست پاک نموده و زمینه را
برای آموزشی مناسب فراهم سازد و متربی را آماده‌ی آموزش نماید. این مرحله نیز ،مراحل دیگری را در بر می‌گیرد که به شرح زیر می‌باشند:
الف.تعیین هدف:
موسوی لاری( ۱۳۷۶: ۱۲۱ – ۱۲۰) معتقد است که آن چه آدمی را به سوی مقام والای خود می‌کشاند و در نتیجه به رشد شخصیتش می‌انجامد، داشتن هدف‌های ارزنده در زندگی است، هر چه هدف‌ها عالی‌تر باشند، شخصیت آدمی رشد بیشتری خواهد یافت. «آلپورت» روانشناس معروف آمریکایی می‌گوید: «مقاصد»، صفات ویژه و پیچیده شخصیت به شمار می‌روند، داشتن قصد و نیت نشان دهنده‌ی اولین روشی است که هر فرد برای راهنمایی خود در آینده در نظر می‌گیرد. مقاصد و نیت‌های فرد، محرکات را به نفع خود گلچین می‌کنند، نوع انتخاب و گزینش را معلوم می‌نمایند، موارد نهی شده و ممنوع را مشخص می‌کنند و در جریان رشد، اثرات بسیاری را بر جای می‌گذارند. تعیین هدف از دو جهت حائز اهمیت است:
۱-به عنوان نقشه ی کار برای مربی در جهت تأمین لوازم و پیشبرد فعالیت براساس برنامه‌ای منظم و حساب شده.
۲- وضوح هدف برای متربیان. مربی باید بداند که متربیان را تا کجا می‌خواهد برساند؟ و از چه راهی باید به این مقصد دست یابد؟ لوازم مورد نیاز برای حرکت چیست؟ و موانع احتمالی موجود در راه کدامند؟ مشخص شدن هدف برای متربی و یادآوری آن برای خود مربی می‌تواند بهترین انگیزه و محرک حرکت باشد.
یزدی( ۱۳۸۱: ۵۳) می‌گوید پی‌گیری و دنبال کردن هر هدفی بر دو رکن اساسی استوار است: