روش­های پیشگیری از مبتلا شدن به اعتیاد به اینترنت

بیماری­های اینترنتی

هفته نامه نیوساینتیست نتیجه کار پژوهشگران در رشته­های مختلف روانشناسی را تحت عنوان “هشت بیماری اینترنتی” منتشر کرده است. عنوان اولین بیماری، جستجوی خود است، این بیماری برخی از مردم و احتمالا، بسیاری از جماعت روشنفکر و روزنامه نگار را شامل می­شود. ظاهراً مبتلایان به این بیماری دائم در اینترنت دنبال اسم خودشان می­گردند. اینکه چند نفر و از کجا به وبلاگ یا سایتشان لینک داده­اند برای آن ها بسیار مهم است و مداوم کنتور سایتشان را چک می­کنند و احتمالا از کمبود یا افزایش بازدید کنندگان دچار استرس می­شوند. خود افشاگری وبلاگی مساله دیگری است که محققان آن­را یک بیماری خوانده­اند. گروهی از مردم رازها و اسراری را که معمولا شخصی و خصوصی قلمداد می­شود، روی وبلاگ­هایشان افشا می­کنند که دامنه­اش از عکس­های خصوصی گرفته تا روابط خصوصی اعتقاد دارد. اینترنت گردی از همه­جا، گوگل بازی مفرط، اعتیاد به وبکی پدیا، آشغال جمع کنی اینترنتی، دلبستگی به آلبوم عکس افراد ناشناس، خود بیمار پنداری اینترنتی، نام بقیه بیماری­های اینترنتی است که ممکن است، نصیب وبگردهای حرفه­ای شود (ضیایی پرور، ۱۳۹۳).

روش­های پیشگیری از مبتلا شدن به اعتیاد به اینترنت

عوامل خطرآفرین[۱] و پیشگیری­کننده در تعیین بهداشت روانی فرد مؤثرند. عامل خطرزا که سبب ایجاد اختلاف و نابهنجاری­های روانی می­شود آن­هایی هستند که احتمال ابتلای فرد را زیاد می­کنند. برعکس عوامل  پیشگیری­کننده آن­هایی هستند که از احتمال وقوع اختلالات می­کاهند. غالباً عوامل پیشگیری­کننده مخالف شرایط خطرزا است. عوامل خطرزا را می­توان به دو دسته عمده درونی[۲] یا ساختار فطری[۳] و بیرونی[۴] یا محیطی[۵] تقسیم می­کرد (مک­درموت، ۱۹۹۷؛ به نقل از رشید، ۱۳۸۷).

در سال ۱۹۶۴ جرالد کاپلان[۶] بر آن شد که بر اساس طبقه­بندی سطوح بهداشت عمومی که در سال ۱۹۵۳ توسط لیوال و کلارک صورت گرفته بود (پیشگیری، ارتقاء[۷]، محافظت[۸])، بهداشت روانی را نیز در سه سطح مورد بررسی قرار دهد که عبارتند از:

پیشگیری اولیه[۹]، پیشگیری ثانویه[۱۰]، پیشگیری ثالث[۱۱].

پیشگیری اولیه بر به تأخیر انداختن و بازداری از تجربه اعتیاد به اینترنت توسط افراد عادی متمرکز است. هدف مداخله در پیشگیری اولیه، جلوگیری از شیوع بیماری یا اختلال است، به نحوی که احتمال وقوع آن در مقاطع زمانی خاصی کاهش دهد. پیشگیری ثانویه، عبارت است از مداخله زودهنگام در شناخت و درمان سریع اختلال با این هدف که از شیوع و گسترش آن (از تعداد مواد) به وسیله کوتاه کردن مدت آن کاسته شود، یعنی هدف آن غربال کردن و درمان در مراحل اولیه است (بوتوین و بوتوین[۱۲]، ۱۹۹۷). بنابراین هدف آن شامل مراحل زیر است:

۱- کاهش علائم اختلال

۲- محدود کردن ادامه اختلال و رساندن آن به کمترین میزان شیوع

پیشگیری ثالث، بر روی گروه­هایی متمرکز است که از مشکلات ناشی از اعتیاد به اینترنت یا همراه آن مثل فرار از مدرسه یا خانه، مسائل یادگیری، جرم و جنایت رنج می­برند. تقسیم­بندی دیگری از پیشگیری، برنامه­ها را با توجه به مخاطبان آن­ها به سه گروه تقسیم می­کنند.

برنامه­های همگانی[۱۳] که جمعیت کلی را مدنظر دارد. برنامه­های انتخابی[۱۴] که معطوف به گروه­های در معرض خطر یا زیرمجموعه­هایی از جمعیت کلی هستند و برنامه­های شاخص[۱۵] که برای استفاده­کنندگان فعلی یا افرادی که رفتارهای خطرساز دیگری دارند طراحی شده است (بوتوین و بوتوین، ۱۹۹۷).

بدیهی است که اقدام­های پیشگیرانه جامع­تر و برپایه دیدگاه­های نظری استوار باشد به همان اندازه نیز نتایج آن موفقیت­آمیز خواهد بود. پیامد این اقدام تدوین و تنظیم برنامه­های پیشگیرانه در رویارویی با این آسیب روانی- اجتماعی است.

ثابت شده است که درمان این اختلال مشکل، گران و وقت­گیر است. در چنین شرایطی اهمیت پیشگیری در این است که به طور منطقی جایگزین درمان شود. فرض بر این است که جلوگیری از مبتلا شدن افراد به استفاده مرضی از اینترنت آسان­تر از درمان این اختلال است. لذا هدف از پیشگیری به تأخیر انداختن یا جلوگیری از شیوع اختلال در جامعه است.

نوشته دیگر :   قالب وردپرس

برنامه­های پیشگیری در سطوح متفاوت انجام می­شود و شکل گوناگون دارند. این برنامه­ها به طور خلاصه در جدول ذیل ذکر شده است:

 

 

رویکرد

تمرکز روش
اطلاع­رسانی (بوتون و بوتون، ۱۹۹۷) افزایش اطلاعات در مورد اعتیاد به اینترنت، پیامدها و عواقب آن. آموزش (همگانی و اختصاصی)، بحث، نمایش، نوارهای آموزشی، ویدئویی، پخش نوارهای آموزشی، صوتی، توزیع جزوه.
آموزش عاطفی (بوتون و بوتون، ۱۹۹۷) افزایش عزت­نفس، خودکارآمدی، شخصی کردن ارزش­ها و تصمیم­گیری مسئولانه و منطقی، گسترش روابط بین­فردی، جرأت­آموزی. آموزش، بحث و مذاکره، فعالیت­های تجربی، تمرین، مسئله­گشایی (به صورت فردی و گروهی) و … .
آموزش مهارت قاطعیت اجتماعی (بوتون و بوتون، ۱۹۹۷) افزایش احساس کفایت اجتماعی، خودکارآمدی، گسترش روابط بین­فردی، آموزش مهارت­های اجتماعی، افزایش عزت­نفس و کاهش احساس ضعف و کمتری و … آموزش، بحث، فعالیت­های تجربی، الگوسازی، تمرین و پسخوراند، ایفای نقش و … .
رویکرد بدیل با جانشین­ها (بوتون و بوتون، ۱۹۹۷) افزایش عزت­نفس و اتکا به نفس، معرفی جانشین­های مقاومت برای اینترنت، کاهش احساس حقارت. فعالیت­های تفریحی، آموزشی، شغلی، حرفه­ای، تشکیل مراکزی برای جوانان و نوجوانان، شرکت در فعالیت­های     فوق­برنامه، ورزشی، تفریحی.
آموزش مهارت­های اجتماعی و شخصی (بوتون و بوتون، ۱۹۹۷) معمولاً دو یا چند مورد از موارد زیر را آموزش می­دهند:

۱- مهارت­های کلی حل مسئله و تصمیم­گیری، ۲- مهارت­های شناختی کلی برای مقاومت در برابر تأثیر ارتباطات بین­فردی با رسانه­های جمعی، ۳- عزت­نفس، ۴- آموزش مهارت­های کلی، ۵- مهارت­های جرأت­آموزی کلی.

بحث­ها و مذاکره­های کلامی، آموزشی، مهارت­های رفتاری شناختی و … .
برنامه­های درسی توانایی­های      تصمیم­گیری (ویلسن، ۱۹۹۱؛ بوتون و بوتون، ۱۹۹۷) ۱- روشن­سازی ارزش­ها، ۲- آموزش تصمیم­گیری مسئولانه، ۳- نفوذهای اجتماعی، ۴- آموزش ابراز وجود،      ۵- مدیریت و کنترل فشار روانی،       ۶- عوارض بهداشت روانی- اجتماعی اعتیاد به اینترنت و … . بحث­های کلاسی، الگوسازی، ایفای نقش، تکالیف تمرین رفتاری و … .

جدول ۲) برنامه پیشگیری (به نقل از غفاری، ۱۳۸۵)

گاهی افراد با معلق شدن در فضای نامحدود، نیازهای بسیار مهم زندگی خود را به دست فراموشی می­سپارند و برای فرار از این الزامات، خود را در لاک دنیای مجازی الکترونیک پنهان می­سازند. برخی از این مسائل شامل: اشتغال ذهنی و وابستگی به پایگاه­های خبری، پیوستن به سایت­های هرزه­نگاری و امور جنسی در دنیای مجازی، اعتیاد به بازی­های رایانه­ای، تجارت الکترونیک شبکه­ای، شکل­گیری روابط عاشقانه مجازی و از هم پاشیدگی خانواده می­باشد. افراد وابسته به اینترنت از دنیای واقعی جدا شده و اینترنت را به عنوان راهی برای فرار از زندگی و تغییر خلق قبول می­کنند.

متغیری که برخی مطالعات در ارتباط با اعتیاد به اینترنت بررسی نموده­اند، ویژگی­های شخصیتی کاربران می­باشد. خصوصیاتی مانند کم­رویی، تکانشی بودن، تنهایی، اضطراب، افسردگی، صفات روان­نژندی (اضطراب، خشم و کینه، خلق افسرده، شرم، تکانشی بودن، آسیب­پذیری در برابر استرس)، خشونت و پرخاشگری، سبک شخصیتی درون­گرایی، احترام به خود پایین، احساسات ناپایدار و خیال­پردازی، دنبال تازگی بودن، اجتناب از آسیب و کاهش وابستگی به پاداش، برون­گرایی و باز بودن که این خصوصیات در ابتلا شخص به اعتیاد به اینترنت مؤثر بوده­اند . با توجه به گسترش موج استفاده از اینترنت در بین دانش آموزان و خطر اعتیاد به آن، مطالعه حاضر با هدف بررسی ویژگی­های شخصیتی و مقایسه آن در بین دانش آموزان معتاد به اینترنت و عادی در مدارس ابتدایی منطقه ۵ تهران انجام گرفته است.

[۱] – Risk factor

[۲] – internal

[۳] – constirutional

[۴] – external

[۵] – environmental

[۶] – Kaplan. Jerald

[۷] – promontion

[۸] – protection

[۹] – Primary prevention

[۱۰] – Secondary prevention

[۱۱] – Teritary Prevention

[۱۲] – Botvin & Botvin

[۱۳] – Universal program

[۱۴] – Selective program

[۱۵] – Indicated program